‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

bazisini
tashkil qiladi. Siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, m afkuraviy m u ­
no sabatlar esa jam iy atn in g
ustqurmasi 
hisoblanadi. U m u m an , 
ijtim oiy m unosabatlarning turlari va shakllari ju d a k o ‘p va xilm a- 
xildir. U larni bir-b irid an nisbatan m ustaqil tarzda turli ijtim oiy 
fanlar o ‘rganadi. S hunday ijtim oiy m unosabatlardan biri shaxsiy 
m u n o sab atlard ir. Shaxsiy 
m u n o sab atlar jam iy atd ag i m a ’lum
k o n k ret shaxslar o ‘rtasida b o ia d ig a n o ‘zaro m u n o sab atlard ir. 
Shaxsiy m unosabatlarning o'zlari ham tu rli-tum an va xilma-xildir.
Ijtimoiy m unosabatlarni, ularning tabiati va xarakterlariga k o ‘ra 
ham , bir q an ch a turlarga ajratish m um kin. M asalan: antagonistik 
va noantagonistik, h ukm ronlik va tobelik, o ‘zaro tenglik, h am - 
korlik, ham jihatlik, o ‘zaro yordam va boshqalar. Bu m unosabatlar 
jam iyat ijtimoiy hayotida va rivojlanishida o'ziga xos o ‘ringa ega.
168

---

Shuni aytish kerakki, jam iyat rivojlanishining h ar bir bosqi- 
chida eski jam iy at ijtim oiy m unosabatlarining qoldiqlari va yangi, 
kelgusi jam iyat ijtim oiy m unosabatlarining kurtaklari b o ‘ladi. Bu 
shuni ko ‘rsatadiki, hech b ir davrda faqat shu jam iy atn in g o ‘ziga 
xos ,,s o f‘ jam iyat ham , unga xos ,,s o f‘ ijtim oiy m unosabatlar 
ham b o ‘lmaydi. Jam iyat rivojlanishi jarayo nid a ishlab chiqaruvchi 
kuch larning rivojlanishi bilan ijtim oiy m u n o sab atlarn in g ham
eskirganlari asta-sekin ,,o‘lib“ (yo‘qolib), yangilari paydo b o ‘lib, 
o'zgarfb, rivojlanib boraveradi. D em ak, xulosa qilib, ijtim oiy 
m unosabatlarga shunday ta ’rif berish m um kin: 
Jamiyat a ’zolari
tomonidan o ‘zaro birgalikda ongli ravishda amalga oshiriladigan
ijtimoiy faoliyatlari ijtimoiy munosabatlar shakllarida sodir bo‘Iadi.