Z. T. M s h m o V a

IV BOB. PSIXOLOGIK - PEDAGOGIK
TRENING
4.1. Mashq va о ‘yin orasidagi kommunikativ va
tarkibiy aloqalar
0 ‘quvchilar bilan guruhiy psixologik mashg‘ulotlar odat- 
da 4 — 6 ta mashq va o ‘yinlardan tashkil topgan.
Har bir psixotrening o‘zining ma’lum bir so‘z va ifodalar 
to‘plamiga ega bo‘ladi, asosiysi, bu hayoliy so‘zlar guruh bosh- 
qaruvchisi tomonidan o‘z vaqtida va o‘z joyida talaffuz qilinishi 
kerak, aks holda ular sun’iy yordam bo‘lib qolishlari mumkin. 
Ular bir mashqdan, ikkinchisiga o‘tishganida tabiiy o‘tishni 
hosil qilishlari kerak.
Guruhiy mashg‘ulotlar dinamikasi. 
Guruhiy mashg‘ulot 
o‘zining qonun qoidalariga ega, trening dasturi va sahnasini 
ishlab chiqarilishi o‘yin faoliyatining ma’lum bir dinamikasini 
tashkillashtirish hisobiga o ‘tkazilish kerak. Qandaydir darajada 
bunday dinamik mashg‘ulot va uning ssenariysini tashkil- 
lashtirishda namoyon bo‘ldi.
Treningni amaliy o ‘tkazishda ruhshunos tomonidan bular 
maxsus kiritilishi lozim. Shunday qilib, birinchi bosqichda, 
ruhiy mashq davomida o ‘yin fitnalar yuzaga keladi, so‘ng 
ikkinchi bosqichda psixolog tomonidan mashq va o ‘yinlar 
individual olib borilishi, bunda eng yuqori nuqtaga erishish 
maqsadida trening «ruhiy vaqt» asta-sekin tezlashishi kerak. U 
har xil shakllarda ifodalanishi mumkin: muhim muammoni 
yechish, o ‘zini yengil sezish, qoniqish, guruhning faolligini 
kuchayishi, yoki nizo yuzaga kelishi va uni hal qilish, guruhning 
qandaydir a’zosini o‘rganish uning tomonidan ruhiy qo‘llab- 
quvatlashishiga erishish.
Psixotreningda yuqori cho‘qqiga asta-sekinlik bilan olib 
kelinishi kerak. Agar mashg‘ulotning umumiy davomiyligi 3 
soat bo‘lsa, odatda yuqori nuqta mashg‘ulotning ikkinchi soat 
oxirida yuzaga keladi. Dinamikaning o ‘sishini va kulminatsiyaga 
erishish muvaffaqiyatli o ‘tishi uchun psixolog guruh faol- 
ligining so‘nishiga, guruhning zerikishiga yo‘l qo‘ymasligi kerak. 
Kulminatsiyaga erishilgandan so‘ng guruhda faollik tushib
91

---

ketadi, bo‘linish tinchlanish va qoniqish paydo bo‘ladi. Sekin- 
astalik bilan guruh faolligi darajasi mashg‘ulot boshlangan 
vaqtdagi dastlabki holatga qayta boshlaydi.
Mashg£ulotning uchinchi bosqichi. Bu bosqich mashg'u- 
lotning tugallanishidir. Guruhiy ishlar natijalarining muho- 
kamasi bo£lib o £tadi. Trening guruhi a’zolari o‘zlarining fikrlarini 
bayon qilishlarini taklif qilishi mumkin.
Agar guruh yoki uning biror-bir a’zosi o‘zini yolg‘iz, be- 
gona, ishonchsiz his qilsa, ruhiy tetiklashtirish uslubini qollash 
zarur. Bunda psixolog ishtirokchilaming ko’ziga tik qarab ishonch 
bilan quyidagi so‘zlami aytish mumkin. «Siz hamma narsani 
his qila olasiz», «Men aminman, sizda hamma narsa bo£ladi». 
«Bir qarorga kelishingiz kerak, turib harakat qiling». Bu 
maqsadlar uchun maxsus mashqlardan foydalanish zarur.