Z. T. M s h m o V a

Aniq masiahatlar. 
Agar sizning xavotirlanishingiz ting­
lovchilar bilan bog‘liq bo‘lsa:
— m a’ruza o ‘qiyotganingizda sizni tinglayotgan ting- 
lovchini tanlab, faqat uning uchun gapiring (asosiysi, uning 
o ‘ziga qarashni o ‘rganing);
— siz tanlagan tinglovchi bilan aloqa o‘rnatilgandan so‘ng, 
ko‘zingizni uning yonidagi kishiga qarating, u bilan ham ko‘z 
aloqasini o ‘mating;
— tinglovchilarga ochiq yuz bilan qarashga, ularning 
chaqnoq ko‘zlarini ko‘rishga harakat qiling;
— auditoriyaga kulimsirab qarashga hamda ulardan ham 
shunday javob kulgusini olishga harakat qiling.
Agar sizning xavotirlanishingiz o‘zingiz bilan bog‘liq bo‘lsa:
— m a’ruza o ‘qish tajribasini egallashga harakat qiling: 
ko‘proq ko‘pchilik oldida so‘zlashga, savollar berishga hamda 
jamoaviy bahslarda ishtirok etishga harakat qiling;
84

---

— urinib ko‘rish va xato qilish yo‘li bilan muvaffaqiyatga 
erishish yo‘lini topib olasiz. Bunday holat barcha insonlarda 
har xil, «Kimdir quvonganidan uchgisi keladi», «Kimdir 
bo‘lar bo‘lmasga xavotirlanadi».
— psixologik m a’ruza jarayonida nimaga erishm oq- 
chiligingizni, auditoriyaga nima bermoqligingizni aniqlang: 
qa’tiy m a’ruza o ‘qing, «kichik aqliy bayram o ‘tkazing», 
«auditoriya bilan mazmunli dialog tashkil qiling».
— o ‘zingizni aktyor deb tasaw ur qiling: qanday rolni 
o ‘ynashni xohlaysiz, o ‘tirganlarga qanday obrazingizni 
namoyon qilmoqchisiz?
— m a ’ruza o ‘qishdan oldin «qizib oling» — ting- 
lovchilardan biri bilan suhbatlashing, auditoriyada mayda 
qadamlar bilan yuring.
Umumiy maslahatlar. 
Siz ma’ruza o‘qiydigan auditoriyada 
bir kun oldin guvohlarsiz mashq o ‘tkazing: m a’ruza o ‘qiydigan 
joyingizga boring, bo‘sh zalga qarang, holatingizni, ovozin- 
gizni qanday bo‘lishini hamda qanday so‘zlar bilan boshlab 
nima bilan tugatish lozimligini o‘ylab qo‘ying.
M a’ruzaga bir necha soat qolganda, uyda keresloda o‘tirib, 
ko‘zingizni yumgan holda, chiqishingiz jarayonini xayalan ko‘z 
oldingizga keltiring (senariyni rejalashtiring).
Kechqurun uyquga ketishdan oldin barcha vaziyatni 
tushingizda ko£rishga harakat qiling: tinglovchilar qanday 
yig‘ilishmoqda, nutq so‘zlaydigan joyga qanday bordingiz, 
qanday boshlaysiz. Asosiysi, m a’ruza muvaffaqiyatli chiqishiga 
ishonishingiz lozim.