Z. Z. Miryusupov, J. X. Djumanov

 
 
2.4. IEEE 802.x standartlarining tuzilishi va tarkibi 
1980 yili 
IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers)
– 
elektrotexnika va radioelektronika injenerlari instituti
tarkibida lokal 
kompyuter tarmoqlarini standartlashtirish bo„yicha 802 komitet tashkil 
qilingan bo„lib, uning faoliyati natijasida 
IEEE 802.x
standartlari 
to„plamlari qabul qilingan edi. Bu lokal kompyuter tarmoqlarini quyi 
sathlarini 
loyixalash 
bo„yicha tavsiyalardan iborat standartlar 
to„plamidir. Keyinchalik 802 komitetning ish natijalari asosida ISO 
8802-1…5 
halqaro standartlar kompleksi
ishlab chiqildi. Bu 
standartlarga o„sha paytda keng tarqalgan Ethernet, ArcNet va Token 
Ring kabi tarmoq standartlarining ko„rsatgichlari asos bo„lgan edi.
IEEE 802.x standartlarining tuzilishi 2.8-rasmda keltirilgan. IEEE 
802.x standarti ettita sathli OSI
 
modelining ikki quyi sathlari – 
fizik va 
kanal sathlariga
tegishli bo„lgan standartlar to„plamlaridan iboratdir. 
Bunga sabab lokal kompyuter tarmoqlarining o„ziga xos jihatlarini, 
aynan shu sathlarning ifodalashidir. Yuqori sathlar, ya‟ni tarmoq sathi 
va undan yuqorida joylashgan sathlar esa, lokal hamda global kompyuter 
tarmoqlari uchun umumiy bo„lgan xususiyatlarni kasb etar ekan.

---

31 
2.8-rasm. IEEE 802.x standartlarining tuzilishi. 
Bu standartlarga asosan lokal kompyuter tarmoqlarining kanal sathi 
ikkita sath osti sathlariga bo„linadi: 
1.
LLC (Logical Link Control)
- ma‟lumotlarni uzatishni mantiqiy 
boshqarish sath osti sathi. 
2.
MAC (Media Access Control)
- ma‟lumotlarni uzatish muhitiga 
bog„lanishni boshqarish sath osti sathi.
 
LLC sathi – kompyuterlar o„rtasida ma‟lumotlarni har-xil darajadagi 
ishonchlilik bilan uzatishni amalga oshirish uchun javob beradi, hamda 
tarmoq sathi bilan ulanuvchi interfeys vazifasini bajaradi. Tarmoq sathi, 
LLC sathi orqali, kanal sathidan o„ziga kerak bo„lgan ma‟lumotlarni 
uzatish amaliyotini, ya‟ni transport hizmatini unga kerak bo„lgan sifatda 
bajarib berishni so„raydi.
MAC sathi esa – kompyuterlar birgalikda foydalanadigan umumiy 
shina yoki halqa topologiyali muhit vaqtini, ma‟lum bir algoritm asosida 
taqsimlab, tarmoqni to„g„ri ishlashini ta‟minlab beradi. MAC sathi 
yordamida uzatish muhitiga murojaat qilishga ruxsat olingandan so„ng, 
LLC sathi tomonidan ma‟lumotlarni mantiqiy birliklarini, 
axborot 
kadrlarini
, har-xil darajadagi sifat bilan uzatish, ya‟ni transport hizmati 
amalga oshiriladi. 

---

32 
2.8-rasmda, barcha texnologiyalarning kanal sathlari uchun 
umumiy 
hisoblangan yagona LLC protokoli
tasvirlangan. Bu, IEEE institutidan 
boshqa joyda ishlab chiqilgan lokal tarmoq standartlari ham, 802.2 
bo„lim tomonidan ishlab chiqilgan LLC sathi protokoliga 
moslangan 
bo‘lishi kerakligini
anglatadi.
MAC sathining yagona protokoliga esa, o„sha texnologiyaga 
mansub fizik sath protokollarining bir-nechta variantlari to„g„ri keladi. 
Lokal kompyuter tarmoqlarining har-bir texnologiyasi tavsifi ikki 
qismga bo„lingan bo„ladi: 
MAC va fizik sathlarining
tavsiflari. 
802 komitet tarkibiga quyidagi bo„limlar kiradi: 
802.1 - 
Internetworking, 
tarmoqlarni birlashtirish, ya‟ni bir-nechta 
tarmoqlarni birgalikda ishlashini ta‟minlovchi standartlarni ishlab 
chiqish bo„limi; 
802.2 - 
Logical Link Control (LLC), 
ma‟lumotlarni uzatishni mantiqiy 
boshqarish standartlarini ishlab chiqish bo„limi; 
802.3 - 
Ethernet
, ma‟lumotlarni uzatish muhitiga murojaat qilishning 
CSMA/CD usuli bo„yicha ishlaydigan LKT standartlarini ishlab chiqish 
bo„limi; 
802.4 - 
Token Bus LAN, 
ma‟lumotlarni uzatish muhitiga murojaat 
qilishning Token Bus usuli bo„yicha ishlaydigan LKT standartlarini 
ishlab chiqish bo„limi; 
802.5 - 
Token Ring LAN, 
ma‟lumotlarni uzatish muhitiga murojaat 
qilishning Token Ring usuli bo„yicha ishlaydigan LKT standartlarini 
ishlab chiqish bo„limi; 
802.6 - 
Metropolitan Area Network (MAN),
megapolislar tarmog„i 
yoki shahar tarmog„i standartlarini ishlab chiqish bo„limi; 
802.7 - 
Broadband Technical Advisory Group
, har-xil ko„rinishdagi 
axborotlarni uzatish standartlarini ishlab chiqish guruhi; 
802.8 - 
Fiber Optic Technical Advisory Group, 
optik tolali tarmoqlar 
bo„yicha texnik maslahat guruhi; 
802.9 - 
Integrated Voice and data Networks
, tovush va ma‟lumotlarni 
uzatuvchi integratsiyalangan tarmoqlar standartlarini ishlab chiqish 
bo„limi; 
802.10 - 
Network Security,
tarmoq xavfsizligi standartlarini ishlab 
chiqish bo„limi; 
802.11 - 
Wireless Networks
, simsiz tarmoqlar standartlarini ishlab 
chiqish bo„limi; 

---

33 
802.12 - 
Demand Priority Access LAN, l00VG-AnyLAN
, ahamiyatga 
egalik darajasi asosida talab qilish usuli bo„yicha ishlaydigan LKT 
standartlarini ishlab chiqish bo„limi.