‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

A shaxsning hokimiyatga mahkum bo ‘Igan В shaxsga ta ’siri
darajasi = В shaxsning A shaxsdan bog'liqligi darajasi.
Rahbar shuni bilishi kerakki, uni qo ‘l ostidagi xodim lar ham 
hokim iyatga ega, agar rahbar o ‘z hokim iyatini faqat b ir tom onlam a 
q o ‘llasa, xodim lar shunday reaksiya k o ‘rsatishi m um kinki, unda 
ular o ‘zining hokimiyatini k o ‘rsatadi. Bu esa m aqsadga erishish 
darajasini pasaytiradi. Shuning uchun sam arali rahbar oqilona 
hokim iyat balansini saqlashga harakat qiladi, y a ’ni m aqsadlarga 
erishishni ta ’minlash uchun yetarli bo ‘lsin, am m o xodimlarda 
b o ‘ysunm aslik hissini uyg‘otm asin.
Hokim iyat turli ko‘rinishlarda b o ‘lishi m um kin. Hokimiyat 
va liderlik (rahbariik) sohasida tadqiqotchilar hisoblangan 
French
va Reyven 
hokim iyat asosining qulay klassifikatsiyasini ishlab 
chiqdilar. Hokim iyatning asosiy 5 ta ko ‘rinish m avjud:
1. 
Majburlashga asoslangan hokimiyat.
2. Mukofotlashga asoslangan hokimiyat.
3. 
Ekspertli hokimiyat.
4. Etalonli hokimiyat (namunaviy hokimiyat).
Ta’sir etuvchining 
xarakteristikasi va xususiyatlari bajaruvchi uchun shu darajada 
ta ’sirchanki, u ham ta ’sir etuvchi kabi b o ‘lishni xohlaydi.
239

---

5. 
Xarizma
— bu m antiqqa va uzoq an ’analarga asoslanm agan, 
balki yetakch in ing shaxsiy sifati va imkoniyatiga asoslangan 
hokim iyatdir. X arizm atik ta ’sirda bajaruvchining fikricha, uning 
lider bilan um um iyligi ko‘p. X arizm atik shaxslam ing xususiyatlari: 
energiya alm ashinuvi; ta ’sirchan tashqi k o ‘rinish; xarakterining 
m ustaqilligi; yaxshi nutq so ‘zlash qobiliyatlari; o ‘z shaxsi bilan 
boshqalarni qoyil qoldirish idroki; o ‘zini tuta bilishning m unosib va 
ishonchli odati; qonuniy hokimiyat.