‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Maslouning ehtiyojlar iyerarxiyasi nazariyasi.
A m erikalik 
bixeyriorist 
olim 
Abraxam
M aslou 
1940-yillarda 
o ‘zining 
m otivatsiya nazariyasini yaratib, odam lar turli-tum an ehtiyojlarga 
ega ekanligini tan oldi, shuningdek bu ehtiyojlarni beshta asosiy 
kategoriyaga b o ‘lish m umkinligini taxm in qildi.
1. 
Fiziologik ehtiyojlar
inson yashab qolishi uchun zarur 
hisoblanadi. B ular oziq-ovqat, kiyim -kechak, uy-joy, dam olish va 
boshqalar.
219

---

2. Xavfsizlikka va kelajakka ishonch ehtiyojlari
jism oniy va 
psixologikxavflardanhim oyalanish va kelajakdafiziologik ehtiyojlar 
qondirilishiga boMgan ishonch ehtiyojlarini o ‘zida m ujassam laydi.
3. Ijtimoiy ehtiyojlar,
ba’zida daxldorlikka boMgan ehtiyojlar 
deb ataladi: bu tushunchaga, kim gadir yoki nim agadir taalluqlilik 
tuyg‘usi, bo sh q alar seni qabul qilish hissi, ijtim oiy o ‘zaro aloqadorlik, 
bogMiklik va qoM lab-quvvatlash tuyg‘usi kabilar kiradi.
4. Hurmatga bo ‘Igan ehtiyoj
o ‘zini hurm at qilish, shaxsiy yutuqlar, 
m uloqotga kirishim lilik, atrofdagilar tom onidan hurmat, tan olinish 
kabi ehtiyojlam i m ujassam laydi.
5. 
O'zini namoyon qilish ehtiyoji
— o ‘zining salohiyat 
im koniyatlarini nam oyon qilish va shaxs sifatida o ‘sish ehtiyojlari.
M aslou nazariyasi bo‘yicha bu ehtiyojlarni qattiq iyerarxiya 
tuzilm asi k o ‘rinishida joylashtirish m um kin 
(12.2-chizma).
12.2-chizma. A.M aslou boEyicha motivatsiya bosqichlari.
Bu bilan M aslou shuni ko‘rsatmoqchi ediki, quyi bosqichdagi 
ehtiyojlar qondirilishni talab etadi va avvalo inson xatti-harakatiga 
ta’sir ko ‘rsatadi, yuqori bosqichdagi ehtiyojlar esa m otivatsiyaga 
ta ’sir k o ‘rsata boshlaydi. Har bir aniq m om entda inson o ‘zi uchun 
muhim boMgan ehtiyojlam i qondirishga harakat qiladi. Inson 
xatti-harakatida keyingi bosqichdagi ehtiyojlar asosiy belgilovchi 
omil boMishi uchun, pastki bosqichdagi ehtiyojlar qondirilishi
0 ‘zini aam o y o n qilish ehtiyojH
Hurmatga bo'Igan ehtiyoj 
\ Ijtim oiy ehtiyojlar
Xavfsizlikka va kelajakka ishonch 
ehtiyoji
\
F iziologik. ehtiyojlar
220

---

lozim. Insonning shaxs sifatida rivojlanishi bilan uning potensial 
im koniyatlari kengayib borar ekan, o ‘zini nam oyon qilish ehtiyoji 
hech qachon butunlay qondirilmaydi.
Shuning uchun m otivatsiya jarayonini ehtiyojlar orqali olib 
borish uzluksiz hisoblanadi.
Turli darajadagi rahbarlar odam zodni m otivlashtirishda 
uning ehtiyoji asosiy o ‘rin egallashini tushunishlari lozim. A niq 
bir xodimni m otivlashtirish uchun, rah b ar xodim ni shunday 
y o ‘naltirishi kerakki, u tashkilot m aqsadi sari intilsin va tashkilot 
m aqsadiga erishgandan keyin rahbar xodim ning asosiy ehtiyojlarini 
qondirishga im koniyat yaratsin.
A.M aslou nazariyasining asosiy kam chiligi, u odamzod 
ehtiyojlarini aniqlab berdi, ammo u har b ir odam ning indivudial 
xususiyatlarini inobatga olmagan. E d v a r d L o u le r, aksincha, 
shaxsiy ehtiyojlar kerakli strukturasini k o ‘rsatdi, unda odam ning 
ehtiyoji va xohishi o ‘tgan davrga qarab aniqlandi.