Inert massali mayatnik Tebranayotgan konstruksiya yaqinida hamma vaqt ham qo'zg'almas
nuqta topilavermaydi. Shuning uchun ba’zan qo'zg'almas nuqtani sun’iy
ravishda tashkil etishga to'g'ri keladi, shunday hollarda seysmik mayat-
niklardan foydalaniladi.
Vertikal tebranishlami o'lchashda eng sodda usullardan biri inert massani
prujina yordamida tepa konstruksiyaga osib qo'yish usulidir (
8
.
9
-rasm, a).
Prujinaning uzunligini o'zgartirish yo'li bilan inert massa tebranishi
chastotasini kuzatilayotgan obyekt chastotasiga nisbatan kichraytirish
imkoniyati mavjud.
Tebranish amplitudalarini o'lchash uchun ko'chishlarni o'lchaydigan
indikatorlardan (
8
.
8
-rasm) foydalansa bo'ladi. Indikator tebranayotgan
konstruksiya bilan inert massa orasiga o'matiladi.
Gorizontal tebranishlami ham inert massa orqali o'lchasa bo'ladi. Buning
uchun «eshak»larga osilgan metall yoki yog'och to'sindan foydalaniladi
(
8
. 10-rasm, a). Indikator yoki o'ziyozar asbobning shtifti (uchi) gorizontal
yo'nalishda to'sinning peshonasiga (toretsiga) tiraladi.
8
.
10
-rasm, b da gorizontal ko'chishlarni o'lchashning boshqa bir turi
tasvirlangan. Bu uskuna ko'chma bo'lib, uning inert massasi (1) ustun (4)
ga mahkamlanadi. Inert massaning tebranish chastotasini kamaytirish
maqsadida uning aylanish o'qi vertikal o'qqa nibbatan i burchakka og'diril-
gan. Burchak i ni
istalgan og'malikda
olish mumkin bo'l-
ganligi tufayli, naza
riy jihatdan tebra
nish chastotasini
ham istalgancha
kamaytirsa bo'ladi.
Biroq inert massa
m u v o z a n a t d a n
chiqqanida tiklovchi
8 . 1 0 -ra sm . T eb ra n ish la m i o 'zg a rtiru vch i a sb o b la r : a-in du ksion ; b — induktiv: I — doim iy (o'zgarm as)
