Ўzbekiston respublika oliy va ўrta maxsus
Korxonaning mahsulot strategiyasi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
9.4. Korxonaning mahsulot strategiyasi Ishlab chiqarishni va mahsulot sotish hajmining kengaytirish yoki ularni qisqartirish, mahsulotni to„laligicha yangisiga almashtirish yoki uni qisman takomillashtirish, mahsulot bozorini uni shakllantirishning ilk davrida egallab olishga intilish yoki bozor shakllanib bo„lganda unga chiqish va mahsulot bozori ulushi 155 uchun kurash boshlash, - shu kabi ko„plab masalalar korxonaning strategik boshqaruvini amalga oshirayotgan rahbariyat tomonidan hal qilinishi talab etiladi. Bu savollarga javoblar bir necha omillarning ta‟siri ostida shakllanadi. Mahsulot strategiyasi birinchi navbatda korxona strategiyasiga bog„liq. Mahsulot strategiyasi korxona umumiy strategiyasining elementi bo„lib, korxonaning maqsadlari xususiyati va uning strategiyasi bilan belgilansada, mahsulot strategiyasini ishlab chiqishga bevosita ta‟sir etuvchi ba‟zi omillarni sanab o„tish mumkin. Bu bobga juda muhim uch omil ko„rib chiqiladi. - raqobat muhiti va korxonaning raqobat strategiyasi; - korxona mahsuloti portfelining holati; - korxonani boshqarishda marketingning o„rni. Raqobat muhitida korxonalar aksaryat hollarda an‟anaviy mahsulot vositasida raqobatlkashish doirasidan chiqib ketadigan ko„plab turli raqobat kurashi shakllari va usullaridan foydalanadilar. Biroq raqobat kurashida mahsulot vositasida raqobatlashishning ahamiyati va roli aslo pasaymaydi. Bundan tashqari aynan mahsulot vositasida raqobatlashish oxir – oqibat uzoq muddatli davrda korxonaning yashovchanligini ta‟minlashda hal qilkuvchi ahamiyatga ega. Korxonaning mahsuloti boshqa korxonalar mahsulotiga raqobat kurashida boy berar ekan, hech nima uni tanazzuldan saqlab qolishga qodir emas. Bunga “Djeneral Motors” (General Motors) duch kelgan holat yaqqol misol bo„la oladi. Uzoq muddat davomida bu super korparatsiyani hech bir kuch qulata olmaydi, faqat davlatgina bunga qodir deb hisoblanardi. “Djeneral Motors”ning qudrati uning hech qanday raqobatdan cho„chimasligiga asos bo„ladi deb sanalardi. D.J.Gelb 1967- yilda o„zining “YAngi industrial jamiyat” nomli kitobida “Djeneral Motors”ning qudrati uni engil avtomobillar, dizellar, yuk avtomobillari, muzlatgichlar va u tomonidan taklif etilayotgan boshqa tovarlarga narx o„rnatishi va uning xizmatlaridan voz kechgan hech bir xaridor hech narsani o„zgartirishga qodir emasligiga ishonch bilan qarashi uchun yetarli ekanini yozadi. 80-yillarga kelib esa, “Djeneral Motors” halokat yoqasida qoldi. AQSH hukumati biror bir manfaatga ega bo„lish yoki “Djeneral Motors”ni bo„lakalarga ajratib tashlash uchun emas, balki uni 156 to„liq tanazzulga uchrashdan saqlab qolish uchun ulkan sayi harakatlarni amalga oshirdi. Korparatsiya bilan sodir bo„lgan bu metamarfoza (keskin o„zgarish)ning sababi, u tomonidan ishlab chiqarilgan avtomobillarning raqobat kurashida yapon avtomobil korxonalari mahsulotlariga boy berganligi bilan bog„liq. Umuman olganda bozorda o„z xatti-harakatlari bilan korxona tomonidan sotilayotgan mahsulotlardan olayotgan daromadini qisqartirishi yoki uni daromaddan umuman mahrum etishi mumkin bo„lgan faoliyat subyekti korxona raqobatchisi hisoblanadi. Korxona mahsulotni daromat olish, bozorda o„z o„rniga ega bo„lish maqsadida ishlab chiqaradi va sotadi. Agar daromad yuqori (yetarli) bo„lsa, demak korxonaning ishlari yaxshi. Aksincha yetarli bo„lmasa, demak kimdir korxonani u erishishi mo„ljallangan pullardan mahrum qilgan. Bu subyekt korxonaning raqobatchisidir. Mahsulotning raqobat muhiti va raqobat imkoniyatlarini tashkil etuvchi kuchlar 5 guruhga bo„linadi. Quyida raqobat muhiti tahlili M. Parter (Porter 1980)ning raqobat strategiyasi konsepwiyasiga muvofiq bayon etiladi: Birinchi guruhni o„xshash mahsulot ishlab chiqaruvchilarning raqobat kuchlari tashkil etadi, ya‟ni birinchi guruhda bozor tizimlarini an‟anaviy o„rganishda umuman raqobatning sinonimi sifatida nomoyon bo„luvchi tarmoq ichidagi raqobat keltiriladi. Ikkinchi guruh xom – ashyo, materiallar, butlovchi jihozlar va yarim tayyyor mahsulotlarni etkazib beruvchilardan tashkil topadi. Maskur guruh vakillarining korxona raqobat salohiyatiga ta‟sir kuchi mahsulot ishlab chiqaruvchini o„z mijozi sifatida ushlab turish qobilyati bilan bog„liq. Bu birinchi navbatta mazkur guruhning mahsulot sifati va tannarxiga sezilarli ta‟sir etishida nomoyon bo„ladi. Uchinchi guruhga mahsulot xaridorlari kiritiladi. Ularning raqobat kuchi mahsulotning muayyan iste‟mol xususiyatlariga ega bo„lishini talab etish, shuningdek, mahsulot narxiga uni pasaytirish yo„nalishida ta‟sir etish imkoniyatida nomoyon bo„ladi. To„rtinchi guruh o„xshash mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo„lgan subektlardan iborat. Ularning raqobat kuchi iste‟molchilarni shuningdek, mahsulotni patensial iste‟molchilarini o„z mahsulotlariga og„dirib olishlari imkoniyatining mavjudligidadir. 157 Va nihoyat beshinchi guruh bevosita o„rinbosar mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilardan tashkil topadi. Ko„pincha aynan shu guruh raqobat kuchlarining mahsulot uchun vayron qiluvchi va hatto yakson qiluvchi ta‟siriga ega ekanligi holatlari kuzatiladi. Mahsulot strategiyasini ishlab chiqishda raqobat muhiti holatini o„rganar ekan, korxona raqobat kuchlarining o„zgarish tarkibi va dinamikasinigina emas, balki raqobatlashayotgan mahsulot strategiyasi haqida imkon qadar to„laroq tasavvurga ega bo„lish maqsadida alohida raqobatchilarni mufassal o„rganishi zarur. Bunda korxona uning o„zi ham, raqobatchilari ham raqobatning alohida subyektlari strategiyalarida o„zgarish yuz berishi, yangi raqobatchilar paydo bo„lishi, ba‟zi raqiblar esa raqobat maydonidan chiqib ketishi mumkin bo„lgan doimiy o„zgarishdagi raqobat muhitida faoliyat yuritishlarini unutmasligi lozim. Raqobatchini sxemetik tarzda tahlil qilishga yondashuv quyidagi 9- rasmda keltirilgan. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|