Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
-§. Jinoyat sodir etishga tayyorgarlik ko‘rish
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- JK 25-moddasi 1-qismining
|
2-§. Jinoyat sodir etishga tayyorgarlik ko‘rish
Jinoyat sodir etishning birinchi bosqichi – bu jinoyatga tayyorgarlik ko‘rishdir. JK 25-moddasi 1-qismida «Shaxsning qasddan qilinadigan jinoyatni sodir etish yoki yashirish uchun shart-sharoit yaratuvchi qilmishi o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga ko‘ra sodir etilishi boshlangunga qadar to‘xtatilgan bo‘lsa, bunday qilmish jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish deb topiladi» deyiladi. Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish, aytib o‘tilganidek, faqat to‘g‘ri qasddan sodir etiladigan jinoyatlardagina bo‘ladi. Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish orqali shaxs o‘z harakatining ijtimoiy xavfliligini bu harakatlari orqali o‘ziga jinoyat sodir etish uchun sharoit yaratayotganligini anglaydi. Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish jinoiy faoliyatning dastlabki bosqichi hisoblanganligi bois, boshqa bosqichlarga qaraganda ijtimoiy xavflilik darajasining yuqori emasligi bilan tavsiflanadi. Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish deb, jinoyat sodir etish uchun shart- sharoit yaratishga, shuningdek, bundan keyin jinoyatni yashirishga qaratilgan istalgan faoliyatni tushunish lozim. Jinoyatni sodir etishga qasd shakllanishidan farqli ravishda, tayyorgarlik ko‘rish bosqichi nafaqat jinoyat sodir etishni niyat qilish, balki uni sodir etish uchun sharoit yaratuvchi va zarur bo‘lgan konkret ishlarni bajarish bilan tavsiflanadi. Bunda mazkur harakatlarning qay darajada chuqur o‘ylanganligi va qancha vaqt davomida amalga oshirilishi bevosita tayyorlanayotgan jinoyat turiga bog‘liq. Jinoyat qanchalik xavfli va murakkab bo‘lsa (masalan, «buyurtma» qotillik, terroristik akt, josuslik, garovga olish va h.k.), unga tayyorgarlik ko‘rish ham shunga yarasha talab etiladi. Ushbu jinoyatni sodir etish bosqichiga oldindan o‘ylangan qasd mavjudligi xosdir. Situativ xarakterga ega, to‘satdan paydo bo‘ladigan qasddan sodir etiladigan jinoyatlarda esa, tayyorgarlik bosqichi deyarli yo‘q (masalan, bezorilik harakatlarini sodir etishga bo‘lgan niyat shu zahoti amalga oshiriladi). Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish harakatlari suiqasd qilishdan shunisi bilan farqlanadiki, ularning sodir etilishi jarayonida jinoyat qonuni tomonidan muhofaza qilingan obyektlarga bevosita tajovuz qilinmaydi, 267 ya’ni JK Maxsus qismi konkret moddalari dispozitsiyasida ko‘zda tutilgan qilmish hali sodir qilinmaydi. Boshqacha aytganda, jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish va suiqasd bosqichlari orasidagi tafovut, jinoyat sodir etish harakatlariga asoslanadi. Bu harakatlar ikki xil turda bo‘ladi: biri jinoyat tarkibining elementi bo‘lsa, ikkinchisi jinoyat sodir etilishini ta’minlovchi aktdir. Bu harakatlarning birinchi turi suiqasd bosqichiga xos bo‘lsa, ikkinchisi jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish bosqichida namoyon bo‘ladi. Jumladan, harakat jinoyat tarkibining unsuri sifatida, qonunda ko‘rsatilgan muayyan alomatlar (talon-toroj qilish, yolg‘on ma’lumot tarqatish, targ‘ib qilish va h.k.)ga ega. Shu sababli, har qanday harakat, hatto u jinoiy suiqasd bilan sodir etilgan bo‘lsa ham, tegishli jinoyat tarkibining obyektiv tomoni sifatida harakatni hosil qilavermaydi. Misol uchun, o‘t qo‘yish maqsadida benzin sotib olish, shubhasiz, harakat bo‘lgani holda, o‘t qo‘yish (mulkni qasddan nobud qilish, JK 173- moddasi) tarkibining unsuri hisoblanmaydi, xuddi shuningdek, birovni urish uchun tayoqning egallanishi ham badanga shikast yetkazish tarkibining unsurini hosil qilmaydi va h.k. Bundan tashqari, shuni unutmaslik kerakki, JK 25-moddasi 1-qismining mazmuniga ko‘ra, jinoyatga tayyorgarlik ko‘rish bosqichida aybdor tomonidan amalga oshirilgan harakatlar, qasddan jinoyat sodir etish uchun shart-sharoit yaratishga, shuningdek, bundan keyin jinoyatni yashirishga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|