Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yashovchi, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar
- JK 12-moddasida
- JK 12-moddasi
|
NOTA BENE !
Fuqaroligi bo‘lmagan shaxs – bu O‘zbekiston Respublikasi hududida yashab turgani holda, O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bo‘lmagan va chet davlat fuqaroligiga mansubligini isbotlaydigan dalillari bo‘lmagan shaxs 2 . JK 12-moddasi doirasida, chet elda jinoyat sodir etgan, fuqaroligi bo‘lmagan barcha shaxslar ham O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi asosida jinoiy javobgarlikka tortilmaydi, ulardan faqat O‘zbekiston Respublikasida doimiy yashovchi shaxslargina tortiladi. O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yashovchi, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar deb, doimiy yashash uchun ruxsatnoma va yashash guvohnomasi mavjudligidan iborat bo‘lgan doimiy yashashning formal mezoni bilan ta’riflanayotgan mazkur shaxslarning guruhi tushuniladi 3 . 1 Қаранг: Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 2 июлдаги «Ўзбекистон Республикасининг фуқаролиги тўғрисида»ги 632-XII-сон Қонуни, 1-модда, 1-қисми ва 5-модда// Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1992 й., 8,9-сон, 338-модда; Ўзбекистон Республикаси қонун хужжатлари тўплами, 2004 й., 51- сон, 514-модда. 2 Ўша жойда, 11-м. 3 Хорижий фуқаролар ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг Ўзбекистон Республикасида бўлишлари қоидалари (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 199 йил 21 ноябрдаги 408-сонли қарорига 2- илова), 28-банд // Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасинингқарорлари тўплами, 1996 й., ноябрь; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасинингқарорлари тўплами, 1999 й., 4-сон 20-модда, 2004 й., 4-сон 43- модда. 78 O‘zbekiston Respublikasida yashash guvohnomasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1999 yil 26 fevraldagi PF-2240-son Farmoni 1 bilan tasdiqlangan Xorijiy shaxsga O‘zbekiston Respublikasida yashash guvohnomasi fuqaroligi bo‘lmagan shaxsga O‘zbekiston Respublikasida yashash guvohnomasi va fuqaroligi bo‘lmagan shaxs guvohnomasi to‘g‘risidagi Nizomga muvofiq beriladi. O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yashash uchun ruxsatnoma qonunda belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi tomonidan beriladi. Fuqarolik prinsipining navbatdagi elementi JK 12-moddasida ifoda etilganidek, uning qo‘llanishi mumkin bo‘lgan hudud doirasidir. Bu o‘rinda Jinoyat kodeksining hududiylik prinsipi fuqarolik prinsipiga o‘z navbatini topshiradi. Qonun talabiga binoan, fuqarolik prinsipi faqat jinoyat xorijiy davlat hududida sodir etilgan holda qo‘llaniladi, lekin umuman O‘zbekiston hududidan tashqarida emas. Fuqarolik prinsipining tarkibiy elementi sifatida qonun jinoiy javobgarlikka tortish uchun asosni O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq ravishda belgilaydi. Jinoiy javobgarlikka tortishga asos sifatida Kodeks faqat boshqa davlat hududida sodir etilgan jinoyat faktini ko‘rsatadi. Shuni nazarda tutish lozimki, bu o‘rinda konkret qilmishning jinoyat sifatida baholanishi uchun ikki shart mavjudligi talab etiladi: birinchidan, mazkur qilmish sodir etilgan davlat hududida bu qilmish uchun jinoiy javobgarlik belgilanganligi; ikkinchidan, bu qilmishning O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida jinoyat deb baholanishi. Yuqorida keltirilgan shartlar majmuining mavjud bo‘lishi O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi bo‘yicha shaxsni jinoiy javobgarlikka tortishga asos bo‘ladi. Bu qonunchiligimizning inson erkinligi va huquqlarini uning eng oliy boyligi sifatida tan olish g‘oyasini bildiradi. Shu munosabat bilan, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmasdan O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yashovchilar chet davlat hududida jinoyat sodir etganda o‘sha mamlakatda bu qilmishlar 1 Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1999 й., 3-сон 65-модда; Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 й., 22-23 сон 256-модда. 79 jinoyat hisoblanmasa, buni aniqlash mumkin bo‘lmaydi (masalan, bachchavozlik, valyutalarni noqonuniy sotib olish, sotish va hokazo). Shuningdek, O‘zbekistonda qilmish jinoyat hisoblanmaydigan bo‘lsa, chet davlatda hisoblanadigan bo‘lsa ham, javobgarlikka tortilmaydi. Ta’kidlash lozimki, chet davlat qonunchiligida qilmish jinoyat qonunida taqiqlangan bo‘lsa ham, sud va tergov organlari ishni ko‘rishda konkret qilmish uchun aybdorni jazolash imkoniyati bor yoki yo‘qligidan kelib chiqmay, bunday jinoyat shu davlatda jinoiy jazolanadigan harakat deb baholanadimi yoki yo‘qmi, degan savoldan kelib chiqishi kerak. Aks holda, jinoyat sodir etgan shaxsning javobgarlikka tortilmasligi O‘zbekiston Respublikasida davlat va jamiyatga, amaldagi boshqaruv tartibiga, xavfsizlikka, davlat hokimiyati tizimiga qarshi yo‘naltirilgan bo‘lishi mumkin. O‘zbekiston fuqarosi yoki fuqaroligi bo‘lmagan respublika hududida doimiy yashovchi shaxs boshqa davlat hududida sodir etgan jinoyati uchun agar o‘sha davlat qonuni bo‘yicha jazolanmagan bo‘lsa, O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bo‘yicha javobgarlikka tortilishi mumkin. Fuqarolik prinsipining ushbu qoidasiga muvofiq, chet davlatda jinoyat sodir etgan shaxs, faqatgina o‘sha davlat qonuni bo‘yicha javobgarlikka tortilmagan bo‘lsa jazolanishi mumkin. JK 12-moddasi mazmunida jazo deganda, faqatgina davlat majburlov choralari emas, balki sodir etilgan jinoiy qilmish uchun xorijiy davlatlarning qonunlarida ko‘zda tutilgan barcha huquqiy oqibatlarni tushunish zarur. O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksiga ko‘ra, sud hukmiga muvofiq shaxs javobgarlikdan ozod qilingan bo‘lsa yoki o‘z jinoiy xulqi uchun boshqa huquqiy ta’sir choralari qo‘llanilgan bo‘lsa (masalan, tibbiy yo‘sindagi majburlov choralari, jamoatchilik tanbehi, ruhiy ta’sir choralari va boshqalar), javobgarlikka tortish mumkin emas. Bu o‘rinda, davlatimiz qonunida bu masalaga oid jazo turi va me’yori, konkret ta’sir etish chora-tadbirlari ko‘zda tutilgani yoki tutilmagani ahamiyatsizdir. Bu shart-sharoitga va umuman fuqarolik tamoyilini qo‘llashga ta’sir etuvchi omillar quyidagilardan iborat: – jinoyat sodir etgan shaxsga davlat nomidan sud hukmi chiqarish; – aybdorga nisbatan hukmni ijro etish. 80 Mazkur shartlardan biri bajarilmasa, tergov va sud organlari tomonidan, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksiga ko‘ra, jinoyat sodir etgan shaxs javobgarlikka tortiladi (masalan, agar aybdor hukm qilinmagan, qochib ketgan yoki hukm ijro etilishidan qochgan holatlarda). Shuni alohida aytish kerakki, xorijiy davlatda sud hokimiyatini amalga oshiruvchi organlar yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan fuqarolik prinsipining rad etuvchi shartini qo‘llashga ta’sir etmaydi. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|