Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mastlikning o‘rta darajasida
- Mastlikning og‘ir darajasi
- JK 19-moddasiga
|
Fiziologik mastlik, odatda, uchta darajaga bo‘linadi: yengil, o‘rta,
og‘ir. Mastlikning yengil darajasiga atrofni qabul qilishning pasayishi, intellektual faoliyat sohasining buzilishi, diqqatning buzilishi, reaksiya va fikrlash jarayonining sekinlashuvi, shuningdek, kayfiyatdagi muvozanatning yo‘qolishi va buzilishlar xos. Mastlikning o‘rta darajasida qoidaga ko‘ra, diqqat tez buziladi, qabul qilishning aniqligi yo‘qoladi va fikrlash jarayoni sustlashadi. Bu darajadagi mast holatda bo‘lgan shaxslar ko‘pincha jahldor va agressiv bo‘ladilarki, bu hol urushishga, janjal va jinoyat sodir etishga olib keladi. Mastlikning og‘ir darajasida bosh miya funksiyasining jiddiyroq buzilishi kuzatiladi. Bunday holatda shaxsning ongli harakat qilishi va fikrlash qobiliyati yo‘qoladi, agressiv buzg‘unchi qilmishlarga moyillik paydo bo‘ladi. Mastlikning og‘ir darajasi mastning har xil joylarda chuqur uyquga ketishi bilan bog‘liq klinik suratda kuzatiladi. Mastlik haqida eslash qoidaga ko‘ra, qism xususiyatiga ega bo‘ladi. Bundan, fiziologik mastlikning istalgan darajasida bo‘lgan shaxs jinoyat subyekti bo‘ladi va jinoiy javobgarlikdan ozod etilmaydi, chunki uning harakatlarida aqli norasolikning ham tibbiy, ham yuridik mezonlari bo‘lmaydi, lekin shaxsning patologik mastlik holatidagi kabi kasallik holati hisoblanmagan ruhiy jarayonlari buziladi. 252 Bila turib ko‘p miqdorda alkogol ichish natijasida yuzaga keladigan qisqa muddatli ruhiy buzilishlarni ifodalaydigan fiziologik mastlik holatini patologik mastlik holatidan ajrata bilish lozim. Psixiatriyada patologik mastlik holati o‘tkir qisqa muddatli o‘tadigan ruhiy buzilishlar guruhiga kiradi. U alkogolni nafaqat ko‘p, balki kam iste’mol qilganda ham kelib chiqadi. Bu holat uchun ongning to‘satdan o‘zgarishi xos hisoblanadi. Patologik mastlikning klinik suratida, qoidaga ko‘ra, ongning g‘ira-shiralik belgilari va gallyutsinatorlik alahsirash hayajonlari birlashadi, natijada, atrofni buzib qabul qilish kelib chiqadi. Patologik mastlik holatida sodir etiladigan jinoiy harakatlar e’tiborga molik qandaydir hodisaga nisbatan reaksiya hisoblanmaydi. Patologik mastlik qanday to‘satdan boshlansa, shunday tugaydi. Ba’zida, u ko‘pincha uyquga ko‘chadi, qaysiki, undan so‘ng to‘liq amneziya boshladi, ammo bo‘lib o‘tgan voqealar haqida ba’zi narsalar esda qoladi. Patologik mastlik holatida bo‘lgan shaxsning bunday o‘zini tutishi, avvalo, shu shaxs mavjud bo‘lgan atrofni buzib qabul qilishi, maqsadsiz va agressiv harakatlari bilan tushuntiriladi. Sud-psixiatriya amaliyotida shunga e’tibor qilinadiki, patologik mastlik qisqa muddatli psixoz sifatida ko‘riladi, agarda, tibbiy va yuridik mezonlarning majmui mavjud bo‘lsa, bu holatda ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxs aqli noraso deb topiladi. O‘z-o‘zidan, fiziologik mastlik holatida ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxs aqli raso deb topilgani tufayli, jinoyat subyekti bo‘lsa va jinoiy javobgarlikka tortilsa, patologik mastlik holatida esa sud aqli norasolikni o‘rnatsa, ushbu shaxsga nisbatan jinoiy javobgarlik istisno etiladi. Shu bilan birga, qisqa muddatli ruhiy buzilishdan umuman farq qiladigan og‘ir darajali fiziologik mastlikni patologik mastlikdan ajrata bilish lozim. Bu holat mastlik holatida turli xil jinoyatlarni sodir etgan shaxslarni jinoiy javobgarlikka tortish yoki patologik mastlikdagi aqli norasolik to‘g‘risida so‘z borganda esa undan ozod qilish masalasini hal qilishda muhim ahamiyatga ega. JK 19-moddasi mazmunidan mastlik deganda, nafaqat, alkogol iste’mol qilishdan, balki intellektual-irodaviy faoliyatga ta’sir qiluvchi, 253 giyohvand, psixotrop va boshqa moddalar qabul qilishdan kelib chiqqan holat tushuniladi. Mastlikning keyingi turlari jinoyat qonunchiligi uchun yangilik hisoblanadi va tibbiy nuqtai nazardan, alkogolli mastlikdan sezilarli farqqa ega. JK 19-moddasiga binoan, giyohvand mastlik holatida ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxs, agar u jinoyat subyekti hisoblansa, jinoiy javobgarlikdan ozod etilmaydi. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|