‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

U M U M IY Q IS M
f BOB
„IJTIMOIY TA’M INO T H U Q U Q I“ FANINING
T U SH U N C H A SI, M AZM UNI, TIZIM I.
IJTIMOIY TA'MINOT TURLARI
1.1. 
„Ijtimoiy ta'm inot huquqi“ fanining tushunchasi,
fuqarolarning ijtimoiy ta ’minot olishga bo‘lgan
konstitutsiyaviy huquqlarining ta'minlanishidagi vazifalari
Ijtimoiy ta'm inot olish va ijtimoiy muhofaza yordami huqu- 
qidan foydalanish fuqarolaming muhim konstitutsiyaviy huquq- 
laridan bo‘lib, bu huquqdan foydalanish uchun barcha zarur 
shart-sharoitlami yaratish 
davlat va jamiyat zimmasidagi asosiy 
funksiyalardan sanaladi.
Kuchli ijtimoiy himoyalash siyosati tufayli yoshi, salomatlik 
holati va boshqa obyektiv sabablarga ko‘ra yordamga muhtoj aholi 
moddiy-ijtimoiy muhofazasi izchil va keng miqyosda amalga oshirib 
kelinmoqda.
Ijtimoiy himoya deganda,
obyektiv sabablarga ko'ra, davlat va 
jamiyat ko‘magiga muhtoj bo'lgan aholi tabaqalariga davlat va 
jamiyat mablag‘laridan moddiy (nafaqa va moddiy yordam, ijtimoiy 
xizmatlar ko‘rsatish hamda imtiyozlar berish nazarda tutiladi. 
Ijtim oiy him oya choralari ko'rilishi natijasida ehtiyojm and 
fuqarolaming turmush ko‘rsatkichiari boshqa fuqarolar turmush 
darajasiga yaqinlashtiriladi, ulatga o ‘z ehtiyojlarini minimal doirada 
qondirish imkoniyati yaratiladi.
Ijtimoiy ta'minot
esa fuqaroning awalgi davrlardagi mehnat 
faoliyati davomida olgan daromadlaridan davlat ijtimoiy sug‘urta 
jam g‘armasiga badal tariqasida o‘tkazib turilgan mablag‘ hisobiga 
Budjetdan tashqari Pensiya jamg'armasi mahlag‘laridan muntazam 
va m ehnat faoliyati davri ham da sifatiga m utanosib tarzda 
muntazam to ‘lovlarni amalga oshirish yo‘li bilan ta'm inlashdan 
iborat.
Ijtimoiy ta'm inot davlat pensiyalarini tayinlash va to ‘lash, 
davlat ijtimoiy sug‘urtasi nafaqalarini tayinlash va to'lash, shu
4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

hisobdan turli ijtimoiy xizmatlar ko'rsatish (bepul sanatoriy va 
kurortga yo‘llanmalar berish, bepul davolash va boshqalar) yo‘li 
bilan amalga oshiriladi.
Davlat tomonidan pensiya va nafaqalar bilan ta'm inlash ham 
keng m a'noda, ijtimoiy himoyalashdan iborat, am m o, bunda 
fuqaroning m ehnat faoliyati bilan m ashg'ul b o ‘lgani, uning 
uchun davlatga ijtimoiy sug‘urta badallari to'lab turilgani hal 
qiluvchi rol o'ynaydi.
„ljtimoiy ta'm inot huquqi“ fani — 
fuqarolarga ijtimoiy muho-
fa za yordamlarini k o ‘rsatish, ulam i ijtimoiy ta'minlash, qonun
hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa ijtimoiy q o ‘llab-quvvatlashni
amalga oshirilishining huquqiy asoslarini belgilash, ijtimoiy muho-
faza va ijtimoiy ta'minotni amalga oshirilishi chog‘ida yuz bera-
digan ijtimoiy munosabatlar, bu munosabatlami 
huquqiy tartibga
solish, fuqarolaming ijtimoiy ta 'minot sohasidagi huquq va manfa-
atlarini samarali muhofaza etilishini tashkillashtirish, davlat va
ja m iy a t m anfaatlariga qilinishi m um kin bo'lgan tajovuzlarni
bartaraf etish vazifalarini bajaradi.
Shunday qilib, 
Jjtimoiy ta'minot huquqi“ fanining predmeti
bo ‘lib, ijtimoiy muhofaza yordami ko ‘rsatish, ijtimoiy ta 'minotni
amalga oshirish chog‘ida fuqarolar va davlat ijtimoiy ta'minot
organlari, fuqarolaming o ‘zini o ‘zi boshqarish idoralari, nodavlat
notijorat tashkilotiari, korxona va tashkilotlar o ‘rtasida yuzaga
keladigan, ijtimoiy ta 'minotga oid qonun hujjatlari bilan tartibga
solinadigan ijtimoiy munosabatlar hisoblanadi.