Ziyoda masharipova

1 Kvestor - qadimgi Rimda davlat xazinasini nazorat qiluvchi mansabdor.
2
 Edillik - qadimgi Rimda tribunlaming yordamchilari; edillar jamoat binolari, ibodatxonalar,
yo‘llar, bayramlar, bozorlar, shahami oziq-ovqat bilan ta’minlash, jamoat tartiblarini kuzatgan,
nazorat qilgan.
3 Qadimgi Rimda Avval konsullar va diktatorlar unvoni; keyin - oliy sud hokimiyatini
o‘tkazuvchi va ichki tartib hamda huquq saqlovchi, qo‘riqlovchi mansabdor shaxs.
4 Konsul - qadimgi rimda saylanadigan ikki oliy mansabdor shaxslaming unvoni.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yosiy nutqlari, ulam ing notiqlik san’ati va siyosiy muammolargacha 
bo‘lgan qimmatli fikr-mulohazalami o ‘z ichiga oladi.
Qadim zamonlarda dialog-suhbat tarzida yozilgan asarlar mavjud 
bo‘lib, ular, asosan, ikki xil ko‘rinishda bo‘lgan. Ulardan biri Platon us- 
lubi b o ‘lib, ushbu uslubda gaplar, asosan, qisqa-qisqa va unda suhbat- 
doshlardan biri boshqasini muammoni to ‘g ‘ri hal qilishga yo‘naltiradi. 
Ikkinchisi - Aristotel uslubi: unda suhbat qatnashchilari navbat bilan o ‘z 
fikrlarini bildiradilar va nutqlar o‘zaro uzviy bog‘lanadi. Sitseron dia- 
loglari Aristotel uslubida yozilgan va unda suhbatdoshlar keng ko‘lamli 
va uzun nutqlar so‘zlaydi. Asarda bayon qilinishicha, notiq shunchaki 
sud ishlarining barcha qonun-qoidalarini yaxshi biladigan qonunparast 
emas, balki davlat ishlarini chuqur tushunadigan xalq qayg‘usiga ham- 
dardlik qila oladigan davlat arbobi bo4m og‘i lozim. Shuning uchun no­
tiqlik san’atiga qiziqqan har bir kishi faqat ritorika ilmiga oid ibtidoiy 
bilim lar bilan cheklanmasdan va o ‘zining tabiiy iste’dodiga ishonib 
qolmasdan, doimo turli fanlami o ‘qib-o‘rganm og‘i, ilm va madaniyat- 
ning yuqori cho‘qqilariga iritilmogM darkor. Bundan tashqari, “Notiqlik 
haqida” asarining muallifi notiqlaming odamlar diliga qo‘rquv, g ‘azab 
va qayg‘u sola bilishi va, aksincha, ulaming ruhida xotirjamlik, mehr- 
shafqat hislarini uyg‘ota olishi kerak, degan fikmi ilgari suradi. Uning 
fikricha, agar notiq odamlaming turli-tuman xarakterlarini sezmasa, in­
son tabiatiga xos umumiy xususiyatlami bilmasa va har bir kishini goh 
bezovta qiladigan, goh tinchlantiradigan sabablami tushunmasa hech 
qachon o ‘z maqsadiga erisha olmaydi.
Sitseronning “Brut” asari Rim notiqlik san’ati tarixiga bag‘ishlangan. 
Suhbatda Sitseron, Brut va Attik qatnashadi, lekin unda, asosan, Sitse­
ron gapiradi. Ushbu kitobda m uallif ikki yuzdan ortiq notiqlami sanab 
o ‘tgan. Notiqlam ing saqlanib qolgan nutqlari unga asosiy manba bo‘lib 
xizmat qilgan. “Brut” asarini tugatgach, Sitseron kitobni uning qah- 
ramoni M ark Yuniy Brutga yuboradi. Bmt kitobni o‘qib, Sitseronga 
maktub yozadi va unga suxandonlik san’ati bo ‘yicha bir necha masa- 
lalami o ‘rtaga tashlaydi. Bu maktubga javoban Sitseron “Notiq” asa­
rini yozishga kirishadi. Ushbu kitobda muallif, asosan, har tomonlama 
mukammal notiq haqida fikr-mulohaza yuritadi. “Notiq” asari dialog 
tarzida yozilgan.
“Notiq” asarida muallifning ta’kidlashicha, har qanday notiqning
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ko‘zda tutgan asosiy maqsadi - tinglovchining zavqini uyg‘otib, o ‘ziga 
moyil qilishdan iboratdir. Notiq sharoitga qarab, mavjud uslublarning 
hammasidan o ‘z o ‘m ida foydalanishi zarur. Sitseron bu fikmi davom 
ettirib,