Temel sağlik hizmetleri genel müDÜRLÜĞÜ zoonotik hastaliklar daire başkanliğI zoonotik hastaliklar

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ZOONOTİK HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI  
ZOONOTİK HASTALIKLAR
HİZMET İÇİ EĞİTİM MODÜLÜ
ANKARA-2011

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
Zoonotik Hastalıklar Hizmetiçi Eğitim Modülü
Zoonotik Hastalıklar
T.C. Sağlık Bakanlığı
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
Ankara, 2011
ISBN  
: 978-975-590-328-6   
Sağlık Bakanlığı Yayın No  : 799
Her hakkı saklıdır. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Kitabın bir kısmının ya 
da tamamının çoğaltılması için Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel 
Müdürlüğünden izin alınmalıdır.
 
Kapak 
: Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
Renk Ayrımı : 
Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hiz. Ltd. Şti.
Baskı : 
Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hiz. Ltd. Şti.
 
  Anadolu Bulvarı Meka Plaza No: 5/15
 
  Gimat - Yenimahalle / ANKARA
 
  T: 0312 397 16 17 • F: 0312 397 03 07
 
  www.basakmatbaa.com

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- III -
TEKNİK KOORDİNATÖRLER
Doç. Dr. Seçil ÖZKAN
Uzm. Dr. Bediha TÜRKYILMAZ
Uzm. Dr. İsmet BATTAL
Uzm. Filiz ASLANTEKİN
Uzm. Dr. Tamer Sami PELİTLİ
YAYIN KURULU
Doç. Dr. Turan BUZGAN
Müsteşar Yardımcısı
Dr. Yasin ERKOÇ
Müsteşar Yardımcısı
Dr. Seraceddin ÇOM
Genel Müdür
Uzm. Dr. Hasan IRMAK
Genel Müdür Yardımcısı
Uzm. Dr. Tamer Sami PELİTLİ
Daire Başkanı

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- IV -
ÖNSÖZ
Enfeksiyon hastalıkları alanında yüz yıl öncesine göre çok daha gelişmiş tanı ve tedavi 
imkânlarına sahip olmamıza rağmen halen salgınlar büyük insan topluluklarını etkilemektedir. 
Toplum kaynaklı enfeksiyonların %60’ını zoonotik enfeksiyonlar oluşturmaktadır. Günümüzde 
hayvan kaynaklı hastalıklar insan sağlığına yönelik ciddi tehdit oluşturmaktadır. Özellikle 
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığı, şarbon, kuduz ve bruselloz başta olmak üzere birçok 
zoonotik hastalık ülkemizde önemli bir halk sağlığı problemi olma eğilimini sürdürmektedir. 
Zoonotik hastalıklar; halk sağlığına olumsuz etkileri yanında, hayvanlardaki verim kayıpları ve 
ölümler dolayısıyla ekonomik kayıplara da neden olmaktadır. 
Bu hastalıkların görülmesinde sosyokültürel alışkanlıkların ve sosyoekonomik durumun 
önemli etkileri vardır. Zoonotik hastalıklar, birçok kurum ve kuruluşun eş güdüm çerçevesinde 
çalışması ile kontrol altına alınabilecek hastalıklardır. Sağlık Bakanlığı olarak zoonozlar 
konusunda öncelikli stratejimiz hayvan kaynaklı hastalıkları önlemek ve halk sağlığını 
korumaktır. Bu amaç doğrultusunda son zamanlarda zoonotik hastalıkların sıklığının da artması 
nedeniyle personelin bu hastalıklara duyarlılığının artırılması ve bu vakalara uygun yaklaşımın 
desteklenmesi çalışmaları sürdürülmektedir.
Zoonotik hastalıklar konusunda personelin bilgi ve tutum desteğine ihtiyaç duyduğu tespit 
edilerek, hizmete yönelik “Zoonotik Hastalıklar Eğitim Modülü” oluşturulmuştur. Modülün 
amacı zoonotik hastalıklar hakkında sağlık personelinin bilgi ve yaklaşımının geliştirilmesinin 
yanı  sıra uygun iletişim teknikleri kullanılarak bu hastalıklara karşı toplumsal duyarlılığın 
oluşmasına katkı sağlamaktır.
Bu materyal ile gerçekleştirilecek eğitimler Türkiye’nin her yerinde standart, Bakanlıkça 
onaylanmış olan hastalıkların tanımından, vaka yönetimine, sürveyansına ve halka bu bilgilerin 
aktarılmasında kullanılacak tekniklere kadar sağlık personelini bilgilendirecek, yönlendirecek 
ve destekleyecektir. 
Bakanlığımızın en önemli hedeflerinden biri de hastalıklar oluşmadan gerekli tedbirleri 
alarak ülkemizin kaynaklarını en ekonomik şekilde kullanmaktır. Bu hedeflerimiz doğrultusunda 
Genel Müdürlüğümüz Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığımızca yayımlanan bu kitabın 
hazırlanması ve basımında emeği geçen tüm arkadaşlara teşekkür ederim.
Dr. Seraceddin ÇOM
Temel Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürü

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- V -
BÖLÜM YAZARLARI
Prof. Dr. Mehmet DOĞANAY
Erciyes Ü. Tıp Fak. Enfeksiyon Hast. Kln.
Doç. Dr. Esragül AKINCI
Ankara Numune EAH 2. Enfeksiyon Hast. Kln
Doç. Dr. Nur AKSAKAL
Gazi Ü. Halk Sağlığı AD
Doç. Dr. Nurcan BAYKAM 
Ankara Numune EAH 1. Enfeksiyon Hast. Kln.
Doç. Dr. Şebnem EREN 
Ankara Numune EAH 1. Enfeksiyon Hast. Kln.
Doç. Dr. Rahmet GÜNER
Atatürk EAH Enfeksiyon Hast. Kln.
Doç. Dr. Mahir GÜLEÇ 
GATA Halk Sağlığı AD
Doç. Dr. Mustafa İLHAN
Gazi Ü. Halk Sağlığı AD
Doç. Dr. Seçil ÖZKAN
Gazi Ü. Halk Sağlığı AD
Yard. Doç. Dr. Ömer COŞKUN 
GATA Enfeksiyon Hast. AD
Uzm. Dr. Bediha TÜRKYILMAZ
Sağlık Bakanlığı
Uzm. Dr. Çiğdem ERBAY
Ankara Onkoloji EAH
Uzm. Dr. Özlem GÜZEL TUNÇCAN
Gazi Ü. Enfeksiyon Hastalıkları AD
Uzm. Dr. Zeliha KOÇAK TUFAN
Ankara EAH Enfeksiyon Hast. Kln.
Dr. Çiğdem ŞİMŞEK
Ankara İl Sağlık Müdürlüğü
Uzm. Dr. Gönül ÇULHA
Ankara İl Sağlık Müdürlüğü
Vet. Hek. Mesut KARABULUT 
Ankara İl Tarım Müdürlüğü
Vet. Hek. Osman NAMDAR  
Ankara İl Tarım Müdürlüğü
Dr. M. Ümit TOPÇU
Malatya Sağlık Müdürlüğü
Şube Md. Filiz ASLANTEKİN  
Sağlık Bakanlığı
Şube Md. Sevtap BOSTANCI  
Sağlık Bakanlığı
Uzm. Dr. Ayşegül ERDOĞAN
Sağlık Bakanlığı
Uzm. Dr. Özlem ERTEN
Sağlık Bakanlığı
Uzm. Dr. Demet AYANGİL
Sağlık Bakanlığı

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- VI -

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- VII -
İÇİNDEKİLER
ZOONOTİK HASTALIKLAR
ŞARBON HASTALIĞI
I.  
...........................................................................................1
BRUSELLOZ
II.  
...........................................................................................................29
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ HASTALIĞI
III.  
..........................................53
KUDUZ HASTALIĞI
IV.  
.............................................................................................81
HANTA VİRÜS ENFEKSİYONLARI
V.  
..................................................................105
TULAREMİ HASTALIĞI
VI. ......................................................................................123
LYME HASTALIĞI
VII. ................................................................................................141
TOKSOPLAZMOZ
VIII.  
.................................................................................................167
KİST HİDATİK HASTALIĞI
IX.  
...............................................................................177
GİARDİAZİS
X.  
...........................................................................................................189
AMEBİYAZİS
XI.  
.........................................................................................................199
LEPTOSPİROZ
XII.  
.......................................................................................................209
BATI NİL HUMMASI
XIII.  
............................................................................................229

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- VIII -

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 1 -
ŞARBON HASTALIĞI
ICD 10 KODU: A22.0 DERİ ŞARBONU; A22.1 AKCİĞER ŞARBONU; A22.2 
GASTROİNTESTİNAL ŞARBON
AMAÇ: Katılımcıların Şarbon hastalığına yönelik bilgilerini artırmak
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bilişsel alanı:
Katılımcılar şarbon hastalığına ilişkin; 
1. 
Vaka tanımını söyleyebilmeli
2. 
Etkeninin temel özelliklerini sıralayabilmeli
3. 
Epidemiyolojisini açıklayabilmeli
4. 
Bulaş yollarını açıklayabilmeli
5. 
Risk gruplarını sıralayabilmeli 
6. 
Klinik formlarını sayabilme, klinik ve laboratuar bulgularını karşılaştırabilmeli
7. 
Deri, akciğer, barsak şarbonu ve şarbon menenjiti için uygun örnek materyalini gönderme 
8. 
kriterlerini sayabilmeli
Ayırıcı tanısındaki hastalıkları ayrıştırabilmeli
9. 
Tedavisini açıklayabilmeli
10. 
Sağlıklı kişilerin korunması için gerekli önlemleri sıralayabilmeli
11. 
Olgulara yaklaşım için algoritmayı kullanarak özetleyebilmeli
12. 
Bildirim özelliklerini söyleyebilmeli
13. 
Sevk kriterlerini sıralayabilmeli
14. 
Deri lezyonundan numune göndermeyi açıklayabilmeli
15. 
Tutum Alanı Öğrenim Hedefleri:
Genel korunma önlemlerinin farkında olabilmeli
1. 
Risk gruplarında bulunan kişilerde  şarbon belirti ve bulguları ile karşılaşıldığında 
2. 
hastalığı araştırma gerekliliğinin farkında olabilmeli
YÖNTEM:
Görsel işitsel eğitim araçları ile anlatım
Vaka Tartışması
Küçük grup çalışması
Beyin fırtınası
Soru-Cevap 
SÜRE: 45 dk x3
ARAÇ GEREÇ: 
Küçük çalışma grubu masaları
Flip chart, kağıtları, kalemleri
Barkovizyon
Örnek vakalar (Her bir gruba dağıtılmak üzere grup sayısı kadar çoğaltılmış)

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 2 -
KAYNAKLAR
Acha PN, Szyfres B. Zoonozes and Communicable Diseases Common to Man and Animals:  
1. 
Volume I. Bacterioses and Mycoses, third edition, Pan American Health Organization, 
Scientific and Tecnical Publication No.580. Washington, 2003:21-28.
Demirdağ K, Özden M, Saral Y, Kalkan A, Kilic SS, Ozdarendeli A. Cutaneous anthrax 
2. 
in adults: a review of 25 cases in the Eastern Anatolian Region of Turkey. Infection  2003; 
31: 327-330.
Dixon TC,  Meselson M, Guillemin J, Hanna PC.  Anthrax.  N Eng J Med 1999; 341: 815-
3. 
826.
Doganay M, Almaç A, Hanağası R. Primary throat anthrax: a report of six cases. Scand J 
4. 
Infect Dis 1986;18:415-419.
Doganay M. Anthrax. In:Cohen J, Powderly WG (eds). Infectious Diseases (Second edition). 
5. 
Edinburgh: Mosby, 2004. Volume 2, Section 6, Chapter: 185.
Doganay M, Aydın N. Antimicrobial susceptibility of Bacillus anthracis. Scand J Infect Dis 
6. 
1991; 23: 333-335.
Doganay M, Metan G. Human anthrax in Turkey  from 1990 to 2007. Vector-Borne and 
7. 
Zoonotic Diseases 2009 ; 9 :131-139.
Esel D, Doganay M, Sumerkan B. antimicrobial susceptibilities of 40 isolates of Bacillus 
8. 
anthracis isolated in Turkey. Int J Antimicrob Agents 2003; 22: 70-72.
Eşel D, Doğanay M. Klinik ve çevre örneklerden Bacillus anthracis izolasyon ve 
9. 
identifikasyonu. İnfeksiyon Dergisi 2002; 16 (1): 1-10.
Kaya A, Tasyaran MA, Erol S, Ozkurt Z. Anthrax in adults and children: a review of 132 
10. 
cases in Turkey. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2002; 21: 258-261.
Krauss H, Weber A, Apel M et al. Zoonoses: Infectious Diseases Transmissible from 
11. 
Animals to Humans. Washington: ASM Press, 2003:173-176.
Lightfoot N F, Scot R C D, Turnbull P C B. Antimicrobial susceptibility of Bacillus anthracis. 
12. 
Salisbury Med Bull 1990; 68: 95-98.
Logan NA, Popovic T, Hoffmaster A. Bacillus and other aerobic endospore-forming 
13. 
bacteria. In:Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML, Pfaller MA, (eds). Manual of 
Clinical Microbiology. Washington:ASM Press  2007: 455-473.
Moayeri M, Leppla SH. The roles of anthrax toxin in pathogenesis. Curr Op in Microbiol 
14. 
2004; 7:19-24 
Özkurt Z, Parlak M, Taştan R, et al. Anthrax in Eastern Turkey, 1992-2004. Emerg Infect 
15. 
Dis 2005; 11:1939-1941.
Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü  İstatistik Yıllıkları  (
16. 
www.
saglik.gov.tr).
Sirisanthana T, Brown EA. Anthrax of the gastrointestinal tract. Emerg Infect Dis 2002; 8: 
17. 
649-651.
Turnbull P  and WHO Anthrax Working Group. Anthrax in humans and animals: WHO 
18. 
Guidance (In press).

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 3 -
Turnbull P, Doganay M, Lindeque P M, Aygen B, McLaughlin J. Serology and anthrax 
19. 
in humans, livestock and Etosha National Park wildlife. Epidemiol Infect 1992; 108: 299-
313.
Velimirovic B. Anthrax in Europe. Rev Sci Tech Off Int Epiz 1984; 3:527-559.
20. 
Sejvar J, Tenover FC, Stephens D. Menagement  of anthrax meningitis. Lancet Infect Dis 
21. 
2005; 5:287-295.

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 4 -
İŞLENİŞ
I. OTURUM
Oturumun Konu Başlıkları:  Şarbon Hastalığı Tanımı ve Etkeni, Epidemiyoloji, Hastalık 
Etkeninin Tabiattaki Döngüsü, Bulaşma Yolları, Risk Grupları, Klinik ve Laboratuar Bulguları, 
Hastalığın Klinik Formları, Tanı 
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bilişsel alanı:
Katılımcılar şarbon hastalığına ilişkin; 
Vaka tanımını söyleyebilmeli
1. 
Etkeninin temel özelliklerini sıralayabilmeli
2. 
Epidemiyolojisini açıklayabilmeli
3. 
Bulaş yollarını açıklayabilmeli
4. 
Risk gruplarını sıralayabilmeli 
5. 
Klinik formlarını sayabilmeli, 
6. 
Klinik ve laboratuar bulgularını karşılaştırabilmeli
7. 
Deri, akciğer, barsak şarbonu ve şarbon menenjiti için  uygun örnek materyalini 
8. 
gönderme kriterlerini sayabilmeli
Ayırıcı tanısındaki hastalıkları ayrıştırabilmeli
9. 
YÖNTEM:
Görsel işitsel eğitim araçları ile anlatım
Soru-Cevap 
SÜRE: 45 dk x1
ARAÇ GEREÇ: 
Barkovizyon
ŞARBON HASTALIĞI
Şarbon, ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşan bakteriyel zoonotik bir enfeksiyon 
hastalığıdır. Batı literatüründe şarbon hastalığı “malignat pustule, malignant charbuncle, charbon, 
hematic anthrax, bacterial anthrax, splenic fever, woolsorters’ disease, ragpicker’s disease”  gibi 
isimlerle anılmıştır. Türkçe kaynaklarda ise “çoban çıbanı, karakabarcık” gibi isimler verilmiştir. 
Günümüzde ise batı literatüründe “anthrax”, Türkçe kaynaklarda ise “şarbon” olarak geçmektedir. 
Ülkemizde şarbon hastalığı, ihbarı zorunlu A grubu hastalıklar arasında yer almaktadır.
Şarbon hastalığı, insanlarda ve hayvanlarda bilinen en eski hastalıklardan biri olmasına karşın, 
dünyada geri kalmış ve gelişmekte olan bazı ülkelerde hala görülen, zaman zaman hayvanlarda salgın 
yapan bir hastalıktır. Amerika Birleşik Devletleri’nde, 11 Eylül 2001 tarihinde yaşanan biyoterör 
eylemleriyle şarbon bütün ülkelerde yeniden dikkatleri çeken bir hastalık olmuştur. 

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 5 -
HASTALIK ETKENİ
Hastalığın etkeni;
 Bacillus grubu içerisinde yer alan, sporlu bir basil olan Bacillus 
anthracis’dir. 
B. anthracis, Gram pozitif, aerop veya fakültatif anaerop, endospor oluşturan, 1.2-10 μm 
uzunluğunda ve 0.5-2.5 μm kalınlığında olabilen bir basildir. Vasattan yapılan preparatlarda,  
mikroskop altında bakteriler genellikle zincir şeklinde görülür. Kan, doku veya lezyon sıvısından 
yapılan preparatlarda ikili veya daha fazla bakteriden oluşan zincirler oluşturur
. B. anthracis’in 
vejetatif  şekillerinin uçları köşeli sonlanır ve uzun basiller şeklinde görülür. Her zaman bu 
görünüm bariz olmayabilir. Serbest oksijen varlığında, her bir bakteri elipsoid görünümde bir 
spor oluşturur. Bakterinin spor formları, vejetatif formun aksine, ısı, soğuk, ultraviyole, kuruluk, 
yüksek ve düşük PH, kimyasal dezenfektanlar ve diğer bakterilerin metabolik ürünlerine son 
derece dayanıklıdırlar. 
B. anthracis sporları 140
o
C’de 30 dakikada, 180
o
C’de 2 dakikada 
inaktive olur. Pratikte kullanılan dezenfektanlara dirençlidir. Ancak yüksek konsantrasyonlarda 
formaldehid (%5-10), gluteraldehid (%2-4), hidrojen peroksid ve perasetik asit etkilidir. 
Klinik örneklerden yapılan yaymanın, polikrom metilen mavisi ile boyanıp, mikroskop 
altında incelenmesinde, mavi boyanan basillerin etrafında pembe boyanan kapsüllerin 
gösterilmesi (M’Fadyean reaksiyonu), 
B. anthracis enfeksiyonunu kuvvetle düşündürmelidir.  
Basitçe bakterinin kapsül oluşturması pratikte, defibrine at kanına bakteri inoküle edilerek 
gösterilebilir. Şüpheli koloniden toplu iğne başı büyüklüğünde bir miktar, 2.5 ml defibrine at 
kanına inoküle edilir ve 5-18 saat 37
o
C de inkübe edilir. Buradan yapılan preparat polikrom 
metilen mavisi ile boyanarak kapsül oluşumu kolayca gösterilir (Resim 1).
B. anthracis, rutin laboratuarlarda kullanılan besi yerlerinde (kanlı agar, nutrient agar gibi) 
37
o
C de kolayca ürer.  İzolasyon için, uygun klinik örneklerin kanlı besi yerine ekilmesi ve
Resim 1. M’Fadyean reaksiyonunda tipik kapsüllü basillerin görünüşü (Prof. Dr. Mehmet 
Doğanay’ın arşivinden).

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 6 -
bir gece inkübasyonu yeterlidir. Klinik örnek dışında kalan materyellerden; toprak, toz, kıl gibi,  
B. anthracis izolasyonu amacı ile selektif besi yerleri kullanılmalıdır. Bu amaçla “polymyxin-
lizozyme-ETDA-thallous acetate (PLET)” besi yeri kullanılır.
EPİDEMİYOLOJİ
 
Şarbon dünyada gittikçe azalan enfeksiyon hastalıklarından biridir. Henüz tamamen 
eradike edilememiştir. Bu hastalık bazı Latin Amerika, Afrika ve Asya ülkelerinde endemik 
olarak görülmektedir.
 
Şarbon ülkemizde endemik bir hastalıktır. Görülme sıklığı gittikçe azalmasına rağmen 
özellikle  İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde daha sık görülmektedir. Türkiye’de 1960-1969 
yılları arasında 10724 insan şarbonu, 1970-1979 yılları arasında 5377,  1980-1989 yılları 
arasında 4423, 1990-1999 yılları arasında 4220, 2000-2005 yılları arasında ise 2210 insan 
şarbonu bildirilmiştir. 
Ülkemizde  şarbon hastalığı  yılın her mevsiminde görülebilir. Ancak sıcak ve kurak 
aylarda hayvan ve insan şarbonu daha fazla görülmektedir
HASTALIK ETKENİNİN TABİATTAKİ DÖNGÜSÜ
 
Şarbon hastalığı bir mera hastalığıdır. Toprak 
B. anthracis ile bir defa kontamine olduktan 
sonra uzun süre bu toprakta varlığını ve enfektivitesi devam ettirir. Şekil 1’de 
B. anthracis’in 
tabiattaki bulaş döngüsünü özetlemektedir. Hayvanlar merada otlarken enfekte olurlar. Yağışın 
az olduğu ve kurak geçen yıllarda hayvanlarda şarbon hastalığı daha sık görülmektedir. Ölen 
hayvanlar yeni alanları kontamine ederler. Bu açıdan ölen hayvanların karkasının usulüne 
uygun olarak yakılması veya derin gömülmesi çok önem arz etmektedir.
Şekil 1. Bacillus anthracis’in tabiattaki bulaş döngüsü
B.anthracis ile sığırlar 
ve buzağılar, koyunlar, 
keçiler, atlar, domuzlar, 
köpeklerin enfekte olması
Duyarlı hayvan 
(aşılanmamış)
Sığırlar ve 
buzağılar, 
koyunlar, keçiler, 
atlar,domuzlar, 
köpekler
Ölen hayvan, deri, 
yün  ile temas; 
kontamine et 
yeme; 
sporların 
inhalasyonu
Sporların 
alımı
Sekresyonlar, 
çıkartılar ve 
açık hayvan 
leşleriyle toprağın 
kontaminasyonu
İnsan

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 7 -
HASTALIĞIN BULAŞMA YOLLARI
Enfeksiyon, insanlara enfekte hayvanlardan direkt temasla veya indirekt yolla bulaşır. 
Bulaşma kaynaklarına göre enfeksiyon; 1. 
Endüstriyel,  2. Tarımsal ve 3. Laboratuar kaynaklı 
olabilir. Endüstriyel kökenli şarbon
, B. anthracis sporları ile kontamine hayvansal ürünlerin; 
keçi kılı, yün deri, post ve kemik gibi, sanayide işlenmesi esnasında oluşur. Sporların deriye 
bulaşması ile deri şarbonu veya inhalasyonu ile akciğer şarbonu oluşur. Hayvansal ürünlere 
uygulanan dekontaminasyon işlemleri ile enfeksiyon riski oldukça azaltılmıştır. Ülkemizde 
endüstriyel orijinli şarbon olgusu bildirilmemiştir. Enfeksiyonun endemik olduğu ülkemizde, 
endüstriyel kaynaklı  şarbon olgularının görülmemesi düşünülemez. Bu olgular ya rapor 
edilmemekte veya gözden kaçmaktadır.
Tarımsal kökenli şarbon, enfekte hayvanlarla direk temas sonucu gelişir. Hastalıklı veya 
ölen hayvanların kesilmesi, derisinin yüzülmesi, etinin kıyılması sonucu direk temasla deri 
şarbonu veya enfekte etlerin yenilmesi ile gastrointestinal sistem şarbonu gelişir. Ülkemizde 
görülen şarbon olguları genellikle tarımsal kökenlidir. 
Enfeksiyon karasineklerle de mekanik olarak bulaşabilir.  İnsandan insana bulaş çok 
nadirdir. Enfekte yara ve akıntı ile direkt ve indirekt temas sonucu enfeksiyonun insandan 
insana bulaşma riski vardır. Bu vakaların hepsi deri şarbonudur.  İnsandan insana bulaşmış 
gastrointestinal şarbon ya da akciğer şarbonu vakası yoktur.
RİSK GRUPLARI
Hayvancılıkla uğraşanlar (Tarımsal alanda ailenin bütün bireyleri hayvan bakımı ile 
 
yakından ilgilenmektedir. Bu nedenle hastalık, kadın-erkek, çocuk olmak üzere her 
cinsiyet ve her yaş grubunda görülebilir),
Çobanlar,
 
Kasaplar, 
 
Mezbaha işçileri,
 
Dericilikle uğraşanlar (ham deri toplayan, taşıyan, işleyen, tabakhanelerde çalışanlar 
 
gibi),
Veteriner hekimler, 
 
Enfeksiyonun endemik olduğu bölgelerde ölen hayvanların kesildiği veya yerleşim 
 
birimlerine yakın ölen hayvanların gömüldüğü yerlerde oynayan çocuklar,
Daha önce hayvan kesim alanı olarak kullanılan veya dericilik yapılan bölgelerin, 
 
dekontamine edilmeden yerleşime açılması ile bu bölgelerde yaşayan insanlar, şarbon 
yönünden risk gruplarını oluşturmaktadırlar.