Texnogen xarakterli fh

Texnogen mənşəli fövqəladə hallar dedikdə ümumilikdə, insanın sənaye və təsərrüfat fəaliyyəti ilə əlaqədar olan qəza və fəlakətlər nəzərdə tutulur. Bu hadisələr, əsasən, lokal, regional, dövlət, dövlətlərarası və qlobal xarakterli olmaqla bir neçə növə ayrılır. Texnogen fәlakәt insan tәlәfatı, insanların sağlamlığının pozulması, obјektlәrin dağılması, yaxud mәһv edilmәsi, һәmçinin әtraf müһitin çirklәndirilmәsi ilә nәticәlәnәn nәһәng qәzaya deyilir. Texnogen qәza dedikdə isə nәqliyyat, tikinti, sәnaye obyektlәrindә və texniki sistemlәrdә baş verәn, insan һәyatı vә sağlamlığına tәһlükә yaradan vә texnolojı proseslәrin pozulmasına, dağıntılara səbəb olan, һәmçinin әtraf müһitә ziyan vuran tәһlükәli һadisәlər başa düşülür.
Texnogen xarakterli FH :
- qəzalar;
- yanğınlar;
- partlayışlar nəticəsində əmələ gəlir.
Qəzalar – qurğuların, cihazların, binaların və tikililərin zə­də­lənməsi olub, insan həyatı üçün təhlükə yarada bilən istehsalat proseslərindəki pozulmalarla müşayiət olunur.
Yanğınlar  daha çox nəhəng müəssisələrdə, neft mədən­lə­rin­də və yaşayış məntəqələrində qəza vəziyyəti yaradır. Qəza və tə­bii fəlakət zamanı yanğınların yaranmasına əsas səbəb te­z­alı­şan və ya partlayıcı maddələrin dağılması. Istixanaların partla­ma­sı, elektrik xətlərində qısaqapanma, bəzi kimyəvi maddələrin qar­şı­lıqlı təsiri ola bilər. Yanğınların əmələ gəlməsinə başlıca səbəb hə­min müəssisənin iş fəaliyyətində və binanın tikildiyi material­lar­dan asılıdır.
Partlayışlar – iri müəssisələrdə baş verən partlayışlar kon­struk­siyaların deformasiyası və dağılması, yanğınların əmələ gəl­mə­si, enerji sistemlərinin və zəhərli maddələrin ətraf mühitə ya­yıl­ması ilə müşahidə olunur. Ən ağır qəzalar yeraltı mədənlərdə kö­mür tozunun və təbii qazın partlaması nəticəsində baş verir. Belə partlayışlar, adətən yanğın, uçma və insan tələfatı ilə nəticələnir.
Son illərdə istehsalat və sənayedə texniki tərəqqinin nailiy­yət­ləri artdıqca, eyni zamanda təhlükəsizlik məsələsinə xüsusi diq­qət ayırmağa başlanılmışdır. Müasir mürəkkəb istehsal prosesi getdikcə yüksək dərəcəli etibarlıq prinsipi ilə layihələnir. Lakin aydın məsələdir ki, mütləq qəzasız vəziyyət mövcud deyildir.
Texnogen qəzaların səbəbləri aşağıdakılardır:
- səhv layihələndirilmə və binaların yetərli təhlükəsizlik də­rə­cəsinin olmaması
- keyfiyyətsiz tikinti və ya layihədən kənaraçıxmalar;
- istehsalatın qeyri-düzgün yerləşdirilməsi;
- rəhbərliyin işə qeyri-ciddi yanaşması;
- əsas isteһsal fondlarının köһnәlmәsi vә aşınması;
- isteһsal vә texnoloji intizamın zәiflәmәsi;
- mövcud texnologiyanın tәlәbata cavab vermәmәsi;
- bәzi müәssisәlәrdә zәruri normativ-hüquqi bazanın olma­ma­sı;
- fövqәladә һalların fәaliyyәtdә olan xәbәrdarlıq sisteminin tәlәbata cavab vermәmәsi vә s.
- təbii FH (fırtına, zəlzələ, sunami, qasırğa və s.) təsiri ilə yaranmış texnogen qəzalar
Sadalanan bu səbəblərdən biri yetərlidir ki, insan həyatı üçün təhlükəli olan qəzanın baş verməsinə gətirib çıxarsın. Bu ki­mi qəzalar həyati təhlükə ilə yanaşı, həmçinin iqtisadiyyata da güc­­lü maddi zərər vurur, eyni zamanda zərərçəkmiş insanların uzun­­müddətli mənəvi və psixoloji zədələr almasına gətirib çı­xa­rır. Bu səbəbdən özümüzdən asılı olan bu təhlükəli qəzaların baş verməməsi üçün hər bir şəxs işində və fəaliyyətində maksi­mum dərəcədə təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etməlidir.