The world economy: Geography, Business, Development

Beynəlxalq İqtisadiyyat kafedrası

“THE WORLD ECONOMY: Geography, Business, Development” Frederick P. Stutz, Barney Warf, Sixth Edition, Pearson, 2012

Beynəlxalq iqtisadiyyat kafedrası Hazırladı: Rövşən Camalov

Qeyd: Bu leksiya materialı Frederick P.Stutz və Barney Warf tərəfindən yazılmış “World Economy” dərsliyi əsasında UNEC-in Beynəlxalq İqtisadiyyat kafedrasının müəllimi Rövşən Camalov tərəfindən universitetin tələbələri üçün hazırlanmışdır.

Dünya iqtisadiyyatı fənni
V Mövzu – Nəzəri mülahizələr

V BÖLMƏNİN MƏQSƏDLƏRİ

• 
  Firmaların yerləşmə qərarlarını müəyyən edən əsas amilləri izah etmək.
  
• 
  Nəqliyyat xərclərinin Veberian modelini təqdim etmək.
  
• 
  İstehsal texnologiyası, miqyası və yerləşməsi arasında necə əlaqə olduğunu göstərmək.
  
• 
  Firmaların zaman və məkan etibarilə necə və nə üçün böyüdüyünü və dəyişdiyini göstərmək.
  
• 
  Böyük korporasiyaların coğrafi təşkilini açıqlamaq.
  
• 
  Firmaların yerləşmə tələblərinin dəyişməsində məhsulun həyat dövrünün rolunu açıqlamaq.
  
• 
  Biznes tsikllərinin, xüsusilə də Kondratyevin uzun dalğalarının rolunu izah etmək.
  
• 
  İqtisadi landşaftların formalaşdırılmasında d.vlətin roluna vurğu salmaq.
  

Nəzəriyyə, dəyişənlər arasındakı əlaqələri öyrənmək yolu ilə dünyaya olan baxış və ya bir izahatdır. Nəzəriyyəni izahatdan ayıran xarakter məhz budur. A nəzəriyyəsi bizə hər hansısa bir səbəbi yaratmağa, onu test etməyə, arqumentləri doğrultmağa və həqiqətə iddia etməyə imkan verir. Nəzəriyyələr dünya haqqında mülahizələri var hansı ki, bunlar bizə dünyanı anlamağa imkan verir. Nəzəriyyələr elə əvəzedilməz xüsusiyyətləri var ki, hansı ki biz onların vasitəsilə dünyanın necə hərəkət etdiyini, gündəlik iş və yaşam həyatımızın necə çalışdığını anlayırıq. Nəzəriyyəni

anlamaq seçim deyil çünki nəzəriyyə əvəzedilməzdir. Ən təcrübəli iqtisadi coğrafiyaşünaslaradək hər kəs iqtisadi landşaftların ardıcıllığını və xaosunu anlamaq üçün nəzəriyyələrdən istifadə edirlər. Burada müxtəlif formada ənənvi sənaye yerləşməsi nəzəriyyəsi daxil olmaqla iqtisadi landşaftların izahı üçün nəzəri çərçivələr var: davranış yanaşması, siyasi iqtisadi və ya struktur, perspektiv. Sənaye yerləşməsi nəzəriyyəsi konservativ neoklassik iqtisadçıların fikirlərindən əmələ gələrək abstrakt modelinnən istifadə yolu ilə ən yaxşı və optimal yerləşməni axtarır. Davranış yanaşması qərarların qəbul edilməsi prosesinin ümumi psixologiyasına diqqət edir: qərarların firmalarda qəbul edilməsindən daha çox onların necə hazırlanmasını araşdırır. Siyasi iqtisad perspektivi həm tarixi konteksi həm də sənaye fəaliyyətinin baş tutduğu məkanlardakı sosial

əlaqələri öyrənir.

Bu fəsildə iqtisadi coğrafiya əsas konseptual yanaşmaları və bəzi mövzuları ümumi şəkildə izah edir. Bu yerləşmə faktorlarının adi firmaların sənaye yerləşməsinə təsirinin müzakirəsi ilə başlayır. Sənaye bu konteksdə emaledici sahə kimi izah olunmayacaq: iqtisadiyyatın hər əsas sektoru maliyyə, hüquq, reklam və mühasibat kimi çoxlu xidmətləri daxil olmaqla bir tam sənayedir. Yerləşmə faktorlarına əmək, torpaq, kapital və idarəetmə daxildir. Bu fəsil ilk fəsil olaraq hələdə böyük təsiredici qüvvəyə malik olan Alfred Veber tərəfindən əsrlər əvvəl təqdim olunan sənaye yerləşməsi modelini (yeləşmə nəzəriyyəsi) təqdim edir. Bu istehsal texnikaları, istehsalın həcmi və coğrafi yerləşmə arasındaki qarşılıqlı əlaqələri öyrənir. Burada firmaların necə və niyə inkişaf edib böyüdüyünü və firmaların böyük coğrafi təşkilatına necə çevrildiyini, kiçikdən böyüyə doğru və multi yaradılma, multiməhsul korporasiyalarının daxili əməyin bölgüsü işləməyini müzakirə edir. Bu fəsil həmçinin sosial qüvvələrin və kontextləri vurğuluyur hansı ki, firmalar eyni zamanda kapital ilə əmək arasındakı münaqişələri daxil olmaqla istehsal etməyini araşdırır. Bu fəsil, dövlət və ya hökumət tırıfindən təqdim istifadə olunan metodlarla bitir hansı ki, bunlar tikintidə, dəyişimdə böyük rol oynayır və kapitalizmin iqtisadi coğrafiylarını yenidən yaradır.