Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə



Yüklə 3,14 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/22
tarix03.12.2016
ölçüsü3,14 Kb.
#735
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22

 
 
YYSQ
 

 
www.yysq.org
  
www.elmler.net
  
İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında 
 
2014
 
“Gənc elektron elm” N 45  (05 - 2014) 
Qurban Bayramov 
Jalə Qurbanqızı (Rzayeva)
 
 
 
 
Xalq yazıçısı İlyas 
Əfəndiyevin yaradıcılığı 
ədəbi tənqiddə 
 
Elmi-filoloji monoqrafiya 
 
 
 
 
 
 
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 

 
www.elmler.net
  
 
 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzinin təqdimatında
 
 “Gənc elektron elm”: 45 (05 - 2014) 
 Bu elektron nəşr 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 
y
anında Gənclər Fondu tərəfindən qismən maliyyələşdirilən,
 
Yeni 
Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun
 ―
Gənc elektron elm –
 
Virtual İnternet resurs mərkəzi”  innovativ
-intellektual 
layihəsi 
çərçivəsində rəqəmsal nəşrə hazırlanır və yayımlanır. 
 
 
Elektron kitab N 45 (05 - 2014)
 
Layihənin maliyyələşdirir: 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında 
 
Gənclər Fondu

http://youthfoundation.az
 
YYSQ - 
http://www.yysq.org
 
 
http://www.elmler.net
 
 
Kitab YYSQ tərəfindən e-nəşrə hazırlanıb. 
YYSQ - Milli Virtual-Elektron  Kitabxananın e-nəşri 
Virtual redaktoru və e-nəşrə hazırlayanı:  Aydın Xan (Əbilov), 
yazar-kulturoloq 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 

 
 
Qurban Bayramov 
Jalə Qurbanqızı (Rzayeva)
 
 
 
 
 
Xalq yazıçısı İlyas 
Əfəndiyevin yaradıcılığı 
ədəbi tənqiddə 
 
(Elmi-filoloji monoqrafiya) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bakı – 2014
 
 
 
 
 
 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 

                               
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 

 
Azərbaycan Elmlər Akademiyası 
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu 
 
 
İlyas Əfəndiyev - 100 
 
 
Qurban Bayramov 
tənqidçi-ədəbiyyatşünas, aparıcı elmi işçi 
 
Jalə Qurbanqızı (Rzayeva) 
elmi işçi 
 
 
 
Xalq yazıçısı  
İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı 
ədəbi tənqiddə 
  
  
  
 
 
 
 
 
Bakı – 2014 
 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 

 
 
 
Redaktoru:  Tahirə Məmmədova
 
 
filologiya elmlər doktoru, professor. 
 
 
Rəyçilər: 
Vaqif Yusifli, 
 
 
 filologiya elmlər doktoru, professor. 
  
 
 
Aslan Salmansoy, 
 
 
filolologiya üzrə fəlsəfə doktoru.  
  
 
 Qurban Bayramov, Jalə Qurbanqızı (Rzayeva) 
―Xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin  yaradıcılığı  ədəbi 
tənqiddə.‖ Bakı - Yazıçı – 2014, səh.  
 
İSBN 978-9952-824-50-6 
 
Kitabda  Azərbaycanın  xalq  yazıçısı,  yüksək  mənəviyyatlı,  intellektual 
səviyyəli ziyalı, qüdrətli sənətkar – nasir, dramaturq, publisist, vətənpərvər 
ictimai  xadim  İlyas  Əfəndiyevin  zəngin,  çoxşaxəli  yaradıcılığının  ədəbi 
tənqiddə  estetik  dərki  problemi  ilk  dəfədir  ki,  tədqiq  edilir,  öyrənilir  və 
elmi-nəzəri şərhi verilir.  
 Burada keçən əsrin 30-cu ilərindən başlayaraq ömrünün sonuncu ilinə 
(1996)  qədər  ardıcıl  şəkildə  yaradıcılıqla  məşğul  olan  İlyas  Əfəndiyevin 
bənzərsiz, çoxşaxəli ədəbi-bədii fəaliyyəti ümummilli ədəbi-mədəni hərəkat 
məcrasında  araşdırılmış,  onun  bədii-estetik  düşüncə  orjinallığı,  fərdi  dil-
üslub  xüsusiyyəti,  dramaturgiya  axtarışlarının  ədəbi  tənqid  tərəfindən 
dərki  geniş  bir  şəkildə,  müxtəlif  problemlərə  uyğun  bir  tərzdə,  tarixi-
xronoloji ardıcıllıqla şərh olunmuşdur. Kitab müasir filoloji sahə və geniş 
oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur... 
 
B---------------------2014 
 
© ―Yazıçı‖ – 2014. 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 

 
 
İlyas Əfəndiyevin 100 illik yubileyinin keçirilməsi 
haqqında 
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 
Sərəncamı 
 
 2014-cü  ilin  may  ayında  Azərbaycanın  xalq  yazıçısı, 
respublika  Dövlət  mükafatı  laureatı,  görkəmli  dramaturq  İlyas 
Məhəmməd oğlu Əfəndiyevin anadan olmasının 100 illiyi tamam 
olur.  
 İlyas  Əfəndiyev  klassik  ədəbi  fikrin  böyük  ənənələri 
zəminində  öz  üslubunu  yaradan  sənətkar  kimi  xalqımızın  söz 
sənəti  xəzinəsinə  dəyərli  töhfələr  vermişdir.  Yazıçının  bədii 
nailiyyətlərlə  zəngin  irsi  ədəbiyyatımızda  yeni  mərhələnin 
təşəkkülünə  səmərəli  təsir  göstərmişdir.  Azərbaycan  teatr 
səhnəsinin  müasir  simasının  formalaşmasında  İlyas  Əfəndiyev 
dramaturgiyası özünəməxsus əhəmiyyətli yer tutur. 
 Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiyasının  109-cu  mad-
dəsinin  32-ci  bəndini  rəhbər  tutaraq,  milli  ədəbiyyatın 
inkişafında  mühüm  xidmətləri  olan  İlyas  Əfəndiyevin  100  illik 
yubileyinin keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə qərara alıram: 
 1.  Azərbaycan  Respublikasının  Mədəniyyət  və  Turizm 
Nazirliyi  Azərbaycan  Respublikasının  Təhsil  Nazirliyi  və 
Azərbaycan  Milli  Elmlər  Akademiyası  ilə  birlikdə,  Azərbaycan 
Yazıçılar  Birliyinin  təkliflərini  nəzərə  almaqla,  xalq  yazıçısı 
İlyas  Əfəndiyevin  100  illik  yubileyinə  həsr  olunmuş  tədbirlər 
planını hazırlayıb həyata keçirsin. 
 2.  Azərbaycan  Respublikasının  Nazirlər  Kabineti  bu 
Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin. 
 
 İlham Əliyev, 
 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 
 Bakı şəhəri, 16 yanvar 2014-cü il. 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 

 
 
R E D A K T O R D A N – 
İlyas Əfəndiyev yaradıclığının tənqiddə ədəbi-estetik 
dərkinin tədqiqi 
 Azərbaycanın xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev Azərbaycan 
ədəbiyyatına  zəngin  və  rəngarəng  bir  yaradcılıq  bəxş 
etmişdir.  Onun  nəsri,  dramaturgiyası  XX  əsr  Azərbaycan 
ədəbiyyatının ən dəyərli hadisələrindən biridir. 
 İlyas  müəllim  ədəbiyyata  gələn  gündən  bu  günlərimiz 
də  daxil  olmaqla  həmişə  ədəbi  tənqidin  maraq  dairəsində 
olmuş,  ədəbi  tənqidimizin,  demək  olar  ki,  bütün  nəsilləri, 
yazıçının qələm dostları, teatr xadimləri, ədəbiyyatşünaslar, 
tənqidçilər, həmçinin zövqlü oxucular belə, İlyas müəllimin 
yaradıcılığı,  əsərləri  barədə,  müxtəlif  ədəbi  janrlarda  fikir 
söyləmiş,  haqqında  yüzlərlə  məqalələr  yazılmış,  xeyli 
tədqiqatlar  aparılmış,  monoqrafiyalar  cap  edilmişdir. 
Qurban  Bayramov  və  Jalə  Qurbanqızının  ―Xalq  yazıçısı 
İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə‖ tədqiqatı bu 
materialların  ümumi  istiqamətlərinin  təsnifatını  vermək, 
yazıçının  yaradıcılığı  ilə  qarşılıqlı  şəkildə  araşdırmaq, 
dəyərləndirmək baxımından əhəmiyyətlidir. 
 Məlumdur ki, xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyev keçən əsrin 
30-cu  illərindən  ömrünün  sonuna  qədər  zəngin  və  dəyərli 
yaradıcılıq  yolu  keçmişdir.  Bu  57  illik  bir  yaradıcılıq 
yoludur.  Buraya  ədibin  onlarca  hekayələri,  povestləri, 
romanları, dram əsərləri daxildir. 
 Bu  illər  ərzində  İlyas  Əfəndiyev  altı  roman  («Söyüdlü 
arx» – 1958; «Körpüsalanlar» – 1960; «Dağlar arxasında üç 
dost»  –  1963;  «Sarıköynəklə  Valehin  nağılı»  –  1976; 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
10 
«Geriyə  baxma,  qoca»  –  1980;  «Üçatılan»  –  1981;  bu 
romanların  bəzisi  povest  kimi  də  təqdim  olunub),  beş 
povest («Kənddən məktublar» – 1939; «Aydınlıq gecələr» – 
1941;  «Torpağın  sahibi»  –  1952;  «Qaçaq  Süleymanın 
ölümü» – 1993; «Xan qızı Gülsənubərlə tarzən Sadıqcanın 
nağılı» – 1996), böyüklü-kiçikli qırx yeddi hekayə, 27 pyes, 
bir  çox  oçerklər  və  xatirələr  yazmışdır.  İlyas  Əfəndiyev 
nəsri  və  İlyas  Əfəndiyev  dramaturgiyası  daima  bir-birini 
əvəz və davam etdirmişdir.  
Buna  görə  də,  müəlliflər  tədqiqat  apararkən,  yazıçının 
təkcə  nəsrinin  yox,  dramaturgiyasının  da  ədəbi  tənqiddə 
dərkini  araşdırmışlar.  Q.Bayramov  və  J.Qurbanqızı  ədəbi 
tənqidimizin 
bütün 
nəsillərinin 
İlyas 
Əfəndiyev 
yaradıcılığına  həsr  etdikləri  əsərləri  əsasən  nəzərdən 
keçirmiş,  ümumiləşdirmiş,  maraqlı  nəticələr  əldə  etmiş, 
İyas  Əfəndiyev  yaradıcılığının  ədəbi  tənqiddə  dərki 
barəsində  ümumi  təsəvvür  yaratmağa  nail  olmuşlar.  İlyas 
Əfəndiyevin  yaradıcılığı  Azərbaycan  mədəniyyətinin  çox 
qiymətli  tərkib  hissəsi  olmaqla  bərabər,  həm  də  milli 
tariximizin  müəyyən dövrünün mükəmməl bədii salnaməsi 
səciyyəsini daşımaqdadır. 
―Xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin  yaradıcılığı  ədəbi 
tənqiddə‖  araşdırmasının  başlıca  əhəmiyyəti  ondadır  ki, 
ədibin  yaradıılığı  bu  və  ya  digər  münasibətlə,  ayrı-ayrı 
problemlər hüdudunda təhlilə cəlb olunsa da, bütöv şəkildə 
ədəbi  tənqidin  hüdüdlarında  hələ  ki,  öyrənilməmişdi, 
sistemli  tədqiqat  hədəfınə  çevirlməmişdi.  İlk  dəfədir 
yazıçının  yaradıcılığı  bu  istiqamətdə,  özü  də  bütöv  şəkildə 
öyrənilir. 
1930-cu  illərin  axırlarından  etibarən  nəsr  yaradıcılığına 
başlayan  ədibin  ilk  əsərlərindən  tutmuş  sonrakı  bütün 
əsərləri  həmişə  ədəbi  -  elmi  ictimaiyyətin  diqqət 
mərkəzində olmuşdur.  

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
11 
Onun  ilk  yaradıcılığı  haqqmda  Səməd  Vurğun,  Mehdi 
Hüseyn,  Mirzə  İbrahimov,  Məmməd  Arif,  Süleyman 
Rəhimov,  Əli  Vəliyev,  Əbülhəsən  Ələkbərzadə,  Kamal 
Talıbzadə,  İmran  Qasımov,  Əkbər  Ağayev,  Hüseyn  Şərif, 
Mehdi  Məmmədov  və  başqaları  kimi  tanınmış  ədəbiyyat, 
elm  və  sənət  xadimləri  dəyərli  fikirlər  söyləmiş,  ədibin 
irsini xarakterizə edən diqqətəlayiq məqalələr yazmışlar. 
Ömrünün  sonuncu  ilinə  (1996)  qədər  ardıcıl  şəkildə 
yaradıcılıqla  məşğul  olan  İlyas  Əfəndiyevin  ədəbi-bədii 
fəaliyyəti  milli-mədəni  proseslər  məcrasında  həmişə 
araşdırılmış,  onun  bədii-estetik  düşüncə  orjinallığı,  fərdi 
dil-üslub  xüsusiyyəti,  dramaturgiya  axtarışları  ədəbi  tənqid 
tərəfindən geniş bir şəkildə, müxtəlif problemlərə uyğun bir 
tərzdə şərh olunmuş və olunmaqdadır...  
Azərbaycan  tənqidçilərindən  və  ədiblərindən  Cəfər 
Cəfərov  və  Məmməd  Cəfər,  Əli  Vəliyev  və  Osman 
Sarıvəlli, Cəfər Xəndan və Əli Sultanlı, Mehdi Məmmədov 
və  Əkbər  Ağayev,  Firudin  Hüseynov  və  Əzizə  Cəfərzadə, 
Abbas Zamanov və Orucəli Həsənov, bir çox başqaları kimi 
tamamilə  müxtəlif,  bir-birindən  fərqli  qələm  sahibləri, 
sonrakı  ədəbi  nəsillərin  Bəxtiyar  Vahabzadə  və  İsmayıl 
Şıxlı, Bayram Bayramov və Bəkir Nəbiyev, Məsud Əlioğlu 
və  Qulu  Xəlilov,  Cəlal  Məmmədov  və  Əhəd  Hüseynov 
kimi  və  bir  çox  başqa  nüımayəndələri,  daha  sonralar  Xəlil 
Rza  Ulutürk  və  Yaşar  Qarayev,  Seyfulla  Əsədullayev  və 
Təhsin  Mütəllimov,  Şamil  Salmanov  və  Arif  Səfiyev, 
Gülrux  Əlibəyli  və  İnqilab  Kərimov,  Çingiz  Hüseynov  və 
İslam  İbrahimov,  Arif  Hacıyev  və  Abbas  Hacıyev,  daha 
sonralar Aydın Məmmədov, Qəzənfər Kazımov və Vilayət 
Quliyev,  Kamil  Vəliyev  və  İlham  Rəhimli,  Nizaməddin 
Şəmsizadə  və  Məryəm  Əlizadə,  Akif  Hüseynov,  Şirindil 
Alışanov  və  Vaqif  Yusifli,  уеnə  də  bir  çox  başqaları 
dəfələrlə  İlyas  Əfəndiyev  yaradıcılığına  müraciət  etmiş  və 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
12 
bu  yaradıcılıq  Azərbaycan  xalqınm  XX  əsrdəki  tarixi  və 
taleyi kontekstində yüksək qiymətləndirilmişdir.  
İlyas  Əfəndiyevin  sağlığında  Yəhya  Seyidov,  Yaqub 
İsmayılov, Aida Salahova, Yaşar Qarayev, Əmin Əfəndiyev 
və başqaları onun haqqında elmi monograliyalar yazıb nəşr 
etdirmiş,  XX  əsr  Azərbaycan  nəsri  və  dramaturgiyasının, 
Azərbaycan  ədəbi  dilinin,  Azərbaycan  teatr  sənətinin 
inkişafında İlyas Əfəndiyev yaradıcılığının rolunu və bədii-
estetik xüsusiyyətlərini təhlil və tədqiq etmişlər. 
Həmçinin,  İlyas  Əfəndiyevin  yaradıcılığı  haqqında 
müxtəlif  mövzularda  maraqlı  və  dəyərli  dissertasiyalar 
müdafiə olunmuşdur. 
Tədqiqat  işində  mümkün  qədər  bu  tənqidçi  və  ədə-
biyyatşünasların məqalələri, tədqiqatları, əsərləri mərhələlər 
üzrə, 
xronoloji 
ardıcıllıqla 
öyrənilmiş, 
müəyyən 
problematika  üzrə  şərh  edilmiş,  ümumiləşdirilmiş,  xalq 
yazıçsi  İlyas  Əfəndiyev  yaradıcılığının  ədəbi  tənqidimizdə 
ədəbi-estetik  dərkinin  mahiyyəti  açılmış,  bu  zəngin 
yaradıcılığın  ədəbi  tənqiddə  əks  olunmasının  ümumi 
mənzərəsi yaradılmışdır. 
 Lakin,  xalq  yazıçısı  İlyas  Əfəndiyevin  şəxsiyyətini  və 
yardıcılığını  ulu  öndər  Heydər  Əliyev  qədər  dəqiqliklə, 
dəyərincə,  özü  də  dəfələrlə,  müxtəlif  məqamlarda 
qiymətləndirən  ikinci  bir  şəxsiyyət  olmamışdır.  İlk  dəfədir 
ki,  ―İlyas  Əfəndiyev  şəxsiyyəti  və  yaradıcılığı  Heydər 
Əliyevin  görüşlərində  və  nəzərində‖  mövzusunun 
tədqiqatda 
ayrıca 
bölmədə 
öyrənilməsi 
olduqca 
təqdirəlayiqdir.  
İlyas  Əfəndiyev  irsinin  bədii-estetik  dərkində  ədəbi 
tənqidimizin  çox  mühüm  rolu  olmuş  və  hazırkı  tədqiqat 
ədəbiyyatşünaslığımızda  bu  problemə  həsr  olunmuş  ilk 
nümunədir.  

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
13 
Həmçinin, biz gördük ki, müəlliflər – Qurban Bayramov 
və  Jalə  Qurbanqızı  təkcə  bununla  kifayətlənməmiş,  faktik 
materiallara  –  elmi  konfrans,  müşavirə,  sessiyaların 
materiallarına,  rəsmi  məlumatlara,  müsahibələrə  də 
müraciət etmiş,  yerinə  düşən  mətnlərdən də  şərhsiz-flansız 
istifadə etmişlər (çünki bu mətnlər özləri özlərini şərh edir). 
Məsələn,  ulu  öndər  Heydər  Əliyevin  İlyas  Əfəndiyev 
yaradıcılığına verdiyi dəyəri əks etdirən mətnlərin, fikir və 
mülahizələrin  ayrıca  təqdim  olunması  bu  sıradandır  və 
olduqca qiymətli faktlardandır...  
Tədqiqatda  zəngin  materal  var.  Kitabiyyatdan,  işin 
məzmunundan  da  görünür  ki,  müəlliflər  böyük  zəhmət 
çəkmiş,  mümkün  qədər  heç  kimdən  sərf-nəzər  etməmiş, 
xoşagələn,  lazımlı  bir  tədqiqat  işini  müvəffəqiyyətlə 
tamamlayaraq  İlyas  Əfəndiyevin  100  illik  yubileyində 
oxuculara və elmi-ədəbi ictimaiyyətə təqdim etmişlər.  
  
 Tahirə Məmmədova, 
 filologiya elmlər doktoru, professor 
 22. 05. 2014. 
  
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
14 
 
 
 
 
Müqəddimə əvəzi 
 
“İlyas Əfəndiyev klassik ədəbi fikrin böyük ənənələri 
zəminində  öz  üslubunu  yaradan  sənətkar  kimi 
xalqımızın  söz  sənəti  xəzinəsinə  dəyərli  töhfələr 
vermişdir.  Yazıçının  bədii  nailiyyətlərlə  zəngin  irsi 
ədəbiyyatımızda  yeni  mərhələnin  təşəkkülünə  səmərəli 
təsir  göstərmişdir.  Azərbaycan  teatr  səhnəsinin  müasir 
simasının 
formalaşmasında 
İlyas 
Əfəndiyev 
dramaturgiyası özünəməxsus əhəmiyyətli yer tutur.” 
 İlham Əliyev  
 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti. 
 
 
 Azərbaycanın  ictimai-mədəni  həyatı  və  ədəbi-estetik 
fikri  tarixində  bədii  nəsr  əhəmiyyətli  yer  tutmaqdadır. 
Klassik  bədii  ənənələri  sistemli  şəkildə  davam  etdirən 
sovet  dövrü  Azərbaycan  nəsri  bu  mənada  xüsusi  maraq 
doğurur,  müxtəlif  üslublu  yaradıcı  şəxsiyyətləri,  mövzu 
və sənətkarlıq məsələləri ilə diqqəti cəlb edir. 
 Azərbaycan  ədəbi-mədəni  həyatının  təkamülü  tari-
xində  mühüm  xidmətləri  olan,  görkəmli  nasir,  xalq 
yazıçısı, dramaturq İlyas Əfəndiyevin (İlyas Məhəmməd 
oğlu  Əfəndiyev)  əsərləri  və  bədii  sənət  uğurları  diq-
qətəlayiq  əhəmiyyət  daşımaqdadır.  İlyas  Əfəndiyev 
müxtəlif  mövzulu  və  dolğun  məzmunlu  hekayə,  oçerk, 
kinossenari, povest, roman və dramların, ədəbi-tənqidi və 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
15 
publisistik  məqalələrin  müəllifidir.  Onun  yaradıcılığı 
Azərbaycan  mədəniyyətinin  çox  qiymətli  tərkib  hissəsi 
olmaqla  bərabər,  həm  də  milli  tariximizin  müəyyən 
dövrünün  mükəmməl  bədii  salnaməsi  səciyyəsini 
daşımaqdadır.  Tanınmış  ədəbiyyatşünas-tənqidçi  Yaşar 
Qarayev  həmin  məqama  aydınlıq  gətirərək  yazırdı: 
―Azərbaycan  tarixi  barədə  klassik  sənədlər  -  yeddi 
―Qarabağnamə‖  var.  Bütünlükdə,  İlyas  Əfəndiyevin 
yaradıcılığını  mən  səkkizinci  ―Qarabağnamə‖  hesab 
edirəm‖.  (Bax:  (Qarayev  Y.  Xarı  bülbülün  nağılı.  Bakı, 
1995, s.16.) 
 İlyas  Əfəndiyevin  yaradıcılığı  təkcə  ictimai  məz-
mununa  və  milli  ideyasma  görə  deyil,  həm  də  bədii 
sənətkarlıq  və  poetikasına  görə  də  ciddi  müasirlik 
əhəmiyyətinə malikdir. 
Sovet  dövründə  klassik  Azərbaycan  və  dünya 
ədəbiyyatının  yaradıcılıq  qanunlarına  arxalanan  İlyas 
Əfəndiyevin  müasirləri  Süleyman  Rəhimov,  Mirzə 
İbrahimov, Mehdi Hüseyn, Mir Cəlal, Əli Vəliyev, Əbül-
həsən, Ənvər Məmmədxanlı, Bayram Bayramov, İsmayıl 
Şıxlı,  İsa  Hüseynov,  Əlfi  Qasımov,  Hüseyn  İbrahimov, 
Sabir  Əhmodov  və  başqaları  kimi  həmvətənlərinin, 
Azərbaycan  insanının  taleyini,  psixoloji  yaşantılarını 
qələmə alır, ciddi ictimai-siyasi düşüncələrini bədii təsvir 
yolu ilə təqdim eləməyə çalışırdı. 
 Ümumiyyətlə, adı çəkilən və çəkilməyən müəlliflərin 
yaratdığı  zəngin  Azərbaycan  nəsri,  habelə  klassik  milli 
nəsrimiz  indiyə  qədər  müxtəlif  səviyyələrdə  araşdırılıb. 
(Bax:  Qulu  Xəlilov.  Azərbaycan  romanının  inkişaf 
tarixindən. 
Bakı:  Elm,  1973;  Akif  Hüseynov, 
Müxtəlifliyin  birliyi,  Bakı:  Yazıçı,  1983;  Yavuz 
Axundov.  Tarix  və  roman,  Bakı:  Yazıçı,  1983;  Vəli 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə 
 
 
16 
Nəbiyev. Azərbaycan bədii nəsrinin janr-üslub təkamülü: 
Fil.  elm.dok.dis.  Bakı,  1992;  Əflatun  Məmmədov. 
Azərbaycan  bədii  nəsri  (XIX  əsrin  sonu,  XX  ərsin 
əvvəlləri),  Bakı:  Elm,  1983;  Pənah  Xəlilov.  Nəsrimizin 
üfüqləri,  Bakı:  Yazıçı,  1982;  Yəhya  Seyidov.  Mehdi 
Hüseynin  yaradıcılıq  yolu.  Bakı:  Azərbaycan  EA-nm 
nəş.,  1966;  Yaqub  İsmayılov.  İlyas  Əfəndiyevin 
yaradıcılıq  yolu,  Bakı:  ―Elm‖  nəşriyyatı,  1991;  Мухтар 
Иманов.  Психологизм в современной Азербайджанс-
кой прозе: Автореф. дис.докт. фил. наук.  Баку, 1984; 
Вилаят Кулиев. Стилевое многообразие современной 
Азербайджанской прозы: Автореф. дис. ... канд. фил. 
наук.  Баку,  1982;  Şövkət  Hüseynova.  Salam 
Qədirzadənin  bədii  nəsri:  Fil.  elm.  nam.  ...  dis.  avtoref. 
Bakı  1995;  Məleykə  Hüseynova.  Ənvər  Məmmədxanlı 
və  Azərbaycan  nəsrində  lirik-romantik  üslub:  Fil.  elm. 
nam.  ...  dis.  Avtoref.  Bakı,  2001;  Гаджиев  A.M. 
Творческий путь М.Ибрагимова: Автореф. канд. фил. 
наук.  Баку,  1970;  Караев  З.  Повести  С.Рагимова. 
Автореф.  на  соискание  канд.  Фил.наук.  Баку,  1974; 
Султанова  С.  Художественная  проза  С.Рахмана: 
Автореф.  дис.  ...  канд.  фил.  наук.  Баку,  1984; 
Eynəddin  Məmmədov.  Yeni  insanın  bədii  inikası. 
(Bayram  Bayramovun  povestləri  əsasında):  Fil.  elm. 
nam.  ...  dis.  Bakı,  1972;  İldırım  Qasımov.  Əli  Vəliyevin 
romanları:  Fil.  elm.  nam.  ...  dis.  Bakı,  1978;  Vaqif 
Yusifov.  Müasir  Azərbaycan  nəsrində  konflikt  və 
xarakter:  Fil.  elm.  nam.  ...  dis.  Bakı,  1979;  Həsən 
Quliyev.  Azərbaycan  romanının  təşəkkülü  və  inkişafı 
problemləri:  Fil.  elm.  dok.  ...  dis.  Bakı,  1981;  Mətanət 

Yüklə 3,14 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin