• Основные стратегические варианты

Tovar bozorlarining tipologiyasi.
Ikkala gipoteza ham to‘g‘ri bo‘lgan 
hollarda tovar bozorlarining turli ustuvor strategik maqsadlar va moliyaviy 
ehtiyojlarga mos keluvchi to‘rt guruhini ajratish mumkin. 
-«Sog‘in sigirlar»
(sekin o‘sish/yuqori ulush): bozor ulushini qo‘lda tutib 
turish uchun talab qilinadigan miqdordan ko‘proq mablag‘ keltirishi mumkin bo‘lgan 
tovarlar. Ular diversifikasiya yoki tadqiqotlarni rivojlantirishga mo‘ljallangan 
moliyaviy mablag‘larning manbalari hisoblanadi. Bu erda ustuvor strategik maqsad 
«hosilni yig‘ib olish»dan iborat bo‘ladi. 
-«Itlar»
(sekin o‘sish/kichik ulush): bozordagi eng ko‘ngilsiz holat. Odatda 
xarajatlar jihatdan yomon ahvolda bo‘ladilar va shuning uchun bozor ulushining 
ko‘payish ehtimoli kam bo‘ladi, buning ustiga bozordagi kurash asosan yakunlangan 
bo‘ladi. Odatda bunday tovarlarning saqlab turilishi katta moliyaviy sarf-xarajatlarga 
olib kelib, ahvolning yaxshilanish ehtimoli kam bo‘ladi. Bu holatdagi ustuvor 
strategiya qayta investitsiyalash va kamharajatlikdir. 
-«So‘roq belgilari»
(tezkor o‘sish/kichik ulush): bu guruhdagi tovarlar o‘sishni 
qo‘llab-quvvatlash uchun katta mablag‘lar talab qiladi. Ularning ahvoli peshqadamga 
qaraganda unchalik yaxshi bo‘lmasa ham, ularda ma’lum darajada muvaffaqiyat 
qozonish ehtimoli bor, chunki bozor hali kengayib bormoqda. Bu tovarlarga 
moliyaviy yordam ko‘rsatib turilmasa, ular hayotiylik davri bo‘ylab harakatlanish 
davomida «itlar»ga aylanib boradi. SHuning uchun bu erda muqobil variant bor: 

---

125 
bozor ulushini oshirish yoki qayta investitsiyalash. 
-«Yulduzlar»
(tezkor o‘sish/yuqori ulush): tezkor o‘sib borayotgan bozordagi 
peshqadam tovarlar. Bu tovarlar ham o‘sishni qo‘llab-quvvatlash uchun katta 
mablag‘larni talab qiladi, ammo bunday tovarlar raqobatbardosh bo‘lganligi tufayli 
katta daromad keltiradi; bozor etilib borgan sari avvalgi «sog‘in sigirlar»ning o‘rnini 
egallaydi. 
Punktir chiziqlar - ushbu ob’ektlarning xarajatlarini anglatadi.
To‘g‘ri chiziqlar - “sog‘in sigirlar” dan tushgan mablag‘larni taqsimlash 
yo‘nalishini belgilaydi. 
Kelgusida BKG matritsasini qo‘llash ko‘lami bir muncha kengayadi. U bir 
tarmoqda raqobatda bo‘lgan firmalar mavqeini tahlil qilishda qo‘llana boshladi. 
Bundan tashqari, “yovvoyi mushuklar” guruhiga kiruvchi raqobatchilarni “so‘roq” 
yoki bo‘lmasa “murakkab go‘dak” tarzida ham ifodalash ko‘pgina chet el adabiyotida 
uchraydi. Ba’zi adabiyotlarda esa gorizontal o‘qlarning joylashuvi chapdan o‘ngga 
qarab o‘sib borish tartibida tasvirlanadi. SHu tufayli ushbu BKG matritsasining bir 
muncha takomillashgan tasvirda uchrashiga ijobiy yondashish kerak. 
Demak, keltirilgan BKG matritsasi yordamida 2 vazifani hal etish mumkin: 
1) bozordagi mavqe xususida qaror qabul qilish; 
2) SXZ(strategik xo‘jalik zonalari) ni kegusida moliyaviy ta’minlash xususida 
axborot olish. 
SHu bilan birga, BKG matritsasidan foydalanishda ayrim kamchiliklar ham 
mavjud. 
Jumladan, nobarqarorlikni nazarda tutish mumkinligi, har bir