1-dars Mavzu: 7-sinfda o‘tilganlarni takrorlash Darsning ilmiy maqsadi

Teorema: Agar to‘rtburchak biror qo‘shni ikki burchagining yig‘indisi 180^o bo‘lsa, bunday to‘rtburchak trapetsiya bo‘ladi.
To‘rtta nuqta va bu nuqtalarni ketma-ket tutashtiruvchi to‘rtta kesmadan iborat shakl to‘rtburchak deyiladi. Bunda nuqtalardan hech qanday uchtasi bir to‘g‘ri chiziqda yotmasligi, ularni tutashtimvchi kesmalar esa kesishmasligi kerak. Berilgan nuqtalar to‘rtburchakning uchlari, ularni tutashtimvchi kesmalar esa tomonlari deyiladi. To‘rtburchakning umu- miy uchga ega bo‘lgan tomonlari qo‘shni tomonlari deb, umumiy uchga ega bo‘lmagan tomonlari esa qarama-qarshi tomonlari deb ataladi. Bir tomonga tegishli bo‘lgan uchlari qo‘shni uchlar deb, qolgani esa qarama-qarshi uchlar deb ataladi. Qarama-qarshi uchlarni tutashtimvchi kesmalar to‘rtburchakning diagonallari deyiladi.

To‘rtburchaklarning burchaklari yoki qarama-qarshi to- monlarining o‘zaro joylanishiga qarab, ular turli sinflarga ajtratiladi. Shu sinf- lardan eng soddasi — trapetsiya bilan tanishamiz.
To‘rtburchakda ikki juft qarama-qarshi tomonlar bor. Shunday to‘rt- burchaklar mavjudki, ularda bir juft qarama-qarshi tomonlari parallel to‘g‘ri chiziqlarda yotishi mumkin. Masalan, l₁, l₂ parallel to‘g‘ri chiziqlarning har biridan ikkitadan nuqta olib, ularni o‘zaro tutashtirsak (13- rasm), ABCD yoki KLMN to‘rtburchaklarning bir juft qarama-qarshi tomonlari parallel bo‘ladi.
Ta'rif. Ikkita tomoni parallel, qolgan ikki tomoni parallel bo‘lmagan to 'rtburchak trapetsiya deb ataladi.
T eorema. Agar to‘rtburchak biror qo‘shni ikki burchagining yig‘indisi 180° bo‘lsa, bunday to‘rtburchak trapetsiya bo‘ladi


Mustahkamlash: Qanday shakl to‘rtburchak deb ataladi? U qanday belgilanadi?
Qanday to‘rtburchak trapetsiya deyiladi?
Qanday trapetsiya to‘g‘ri burchakli trapetsiya deb ataladi?
1) Biror MNPQ to‘rtburchak chizing va uning elementlarini yozing.
2) Trapetsiya uchidan o‘tmagan balandligi uni ikkita to‘g‘ri burchakli trapetsiyaga ajratadi. Shuni chizib ko‘rsating.
To‘g‘ri burchakli uchburchakning gipotenuzasiga parallel to‘g‘ri chi­ziq kesmasi uni qanday shakllarga ajratadi?
63 – masala
ABCD trapetsiyaning yon tomoni AB ga parallel CP to‘g‘ri chiziq AD asosni AP = 10 sm va PD = 8 sm li kesmalarga bo‘ladi. trapetsiyaning o‘rta chizig‘ini toping.
AP= 10 sm N nuqta EF va CP to‘g‘ri chiziqning kesishish nuqtasi
PD = 8 sm bo‘lsin.AENP – parallelogram, EN = AP =10 sm
EF =? EF = EN + NF = AP + 0,5Pd= 10+ 0,5 = 14 sm
Javob: EF = 14 sm.