1-mavzu. Mikrobiologiya fani, o’rganish obe’ektlari, vazifasi hamda bo’limlariga tavsif

Uglerod manbalari, uglerodli oziqlanish tiplari: fotoavtotrof, 
fotoorganoavtotrof, xemolitotrof, xemoorganogeterotrof va hokozolar.
Mikroorganizmlarning uglerod bilan oziqlanishi. Uglerod manbalariga ko’ra, 
mikroorganizmlar avtotrof, ya’ni uglerodni anorganik moddalardan o’zlashtiruvchilarga va 
geterotrof, ya’ni uglerodni organik holda o’zlashtiruvchilarga bo’lishini yuqorida ham aytib 
o’tilgan edi. Turli shakarlar, spirtlar, organik kislotalar, uglevodorodlar bular uchun asosiy oziqa 
manbai bo’ladi.
Eng yaxshi oziqa tarkibida oksidlangan-CH
2
OH-CHOH-CON guruhlari bo’lgan (spirtli 
gruppaga ega) uglerod manbalaridir, shuning uchun bunday guruhlarga ega bo’lgan glitserin, 
mannit, shakarlar va bir qator organik kislotalar eng yaxshi oziq manbai hisoblanadi. 
Mikroorganizmlar o’zlashtiradigan azotli va mineral birikmalar. 
Tarkibida azot bo’lgan organik moddalar ammonifikasiyasi. Yer yuzida hayotni saqlash 
uchun azot almashinishi muhim ahamiyatga ega. Tabiatda azot zapaslari juda ko’p. Har yili 
o’simliklar 1.5 milliard tonnagacha azotni sintezlaydi va o’simlik shuncha azotni talab etadi. Ana 
shu miqdordagi azot butun yer yuzining 30 smli tuproq qamlamida joylashgan umum element 
zonasini 3-5 % ni tashkil etadi. Ammo turli tuproqlarda azotning mikdori har xil, ayniqsa 
gumusga boy qora tuproqli yerlarda azotning miqdori ko’p. 
 
 
 
9-mavzu. Mikroorganizmlar metabolizmi 
Mikroorganizmlarda modda almashinuvi. Katobolitik va anobolitik jarayonlar haqida 
tushuncha va ularning bog’liqligi. Aerob nafas olish. Bijg’ish va uning turlari. Anaerob nafas 
olish. Geksozaning mikroorganizmlar tomonidan parchalanishi 
Javob: Mikroorganizmlarda modda almashinuvi. Katobolitik va anobolitik 
jarayonlar haqida tushuncha va ularning bog’liqligi.

---

Katabolizm va biosintez xaqida tushuncha. Oksidlanish protsessining eng takomillashgan 
formasi va hayot uchun zarur bo’lgan energiya ajratadigan protsess bu nafas olishdir. har bir tirik 
organizmga xos nafas olish tipi muayyan protsessga xizmat qiluvchi fermentlar yig’indisiga 
bog’liq. Nafas olish protsessida shakarlar, oqsillar, yog’lar yoki hujayradagi boshqa zahira 
moddalar havo kislorodining ishtiroki bilan oksidlanadi, oqibatda karbonat angidrid bilan suv 
hosil bo’ladi. Protsessda ajralib chiqqan energiya mikroorganizmlarning hayot faoliyati uchun, 
o’sishi va rivojlanishi uchun sarf bo’ladi. 
Nafas olish protsessini quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin: 
C
6
H
12
O
6
h+ 6O
2
= 6CO
2
+ 6H
2
O + 2,87 
.
10
6
J 
Yuqoridagi tenglamadan ko’rinib turibdiki, nafas olish protsessida ko’p miqdorda 
energiya ajralar ekan, lekin u oz-ozdan ajraladi. Uning bir qismi ATFda to’planadi, zarur 
bo’lgan vaqtda ATF parchalanadi va hayot uchun zarur energiya ajraladi. Nafas olish protsessida 
sodir bo’ladigan fermentativ reaktsiyalar hayvonlarda, o’simliklarda va ko’pchilik 
mikroorganizmlarda bir xilda boradi.