4-mavzu. Mikroorganizmlar morfologik turlariga tavsif. Mikroorganizmlar morfologiyasi va hujayra o’lchami . Mikroorganizmlar hujayra
tuzilishi. Eukariot va prokariat mikroorganizmlar. Bakteriya hujayrasining shakllari.
Mikroorganizmlar turli guruhlarining tafsifi.
Javob ; Bir hujayrali va ko’p hujayrali organizmlar orasida o’xshashlik mavjud, chunki
bir hujayrali organizmlarda organlar vazifasini hujayra organoidlari bajaradi. Bakteriyalar yer
yuzida yashaydigan organizmlar ichida eng maydasi bo’lsa, mikoplazmalar, rikketsiyalar,
viruslar va bakteriofaglar bulardan ham maydadir. Ko’pchilik mayda sharsimon bakteriyalar
hujayrasining diametri 0,1mkm, tayoqchasimon bakteriyalarniki 0,5 mkm, uzunligi esa 2 - 3
mkm (ba’zan 30 mkm), gigantlariningeni 5 -10 mkm, bo’yi 30 – 100 mkm bo’ladi.
Eukariotlar va prokariotlar. Mikroorganizmlarning ko’pchiligi bir hujayralidir.
Bakteriya hujayrasi tashqi muxitdan hujayra po’sti, ba’zan esa faqat tsitoplazmatik membrana
bilan ajralib turadi. Hujayra ichida har xil strukturalar mavjud. Hujayra tuzilishiga qarab,
organizmlar ikki tipga - eukariot va prokariot hujayrali organizmlarga bo’linadi (2-jadval).
Agar mikroorganizm haqiqiy (chin) yadroga ega bo’lsa, unday hujayralarga eukariot hujayrali
organizmlar (grekcha eu - chin, kario - yadro demakdir).
Bakteriyalarning shakllari. Tashqi ko’rinishiga qarab ular uch guruhga bo’linadi:
sharsimonlar - kokklar, tayoqchasimonlar - bakteriyalar va batsillalar, spiralsimonlar - vibrionlar,
spirillalar va spiroxetalar. SHarsimon bakteriyalar kokklar (kokkus - lotincha don) deyiladi. Ular
sferasimon, ellipssimon, no’xotsimon va boshqa ko’rinishga ega bo’ladi.
Aktinomitsetlar yoki nursimon (nurli) zamburug’lar tuzilishi jihatidan bakteriyalar va
tuban zamburug’larga o’xshaydi .Ular mog’or zamburug’lar bilan bakteriyalar orasidagi
guruhhga mansub, ma’lum shakldagi yadrosi bo’lmaydi.
