1-mavzu: Morfemika va morfema haqida umumiy ma’lumot. So‘zning grammatik strukturasi. Reja

Otlarning tuzilish jihatdan turlari
Otlar tuzilishi jihatdan sodda ot, qo‘shma ot, juft ot, qisqartma otlarga bo‘linadi.

1. Sodda ot bir o‘zak morfemadan tashkil topadi: daraxt, kitoblar, gulzor, uycha kabi.

2. Qo‘shma ot ikki va undan ortiq o‘zak morfemaning birikishidan hosil bo‘ladi: belbog‘ , atirgul, oqsoqol kabi.

3. Juft ot ikki o‘zak morfemaning o‘zaro teng bog‘lanishidan tuziladi: aka-uka, o‘y-xayol, temir-tersak kabi.

4. Qisqartma otlar birikma qismlarini qisqartish yo‘li bilan tuzilgan otlar: AQSH, MDH, O‘zMU kabi.

5. Takroriy otlar: choy-poy, in-iniga, tomir-tomiriga, don-dun, irim-sirim, yor-yor (qo‘shiq nomi).
Juft va takroriy otlar orasiga chiziqcha qo‘yib yoziladi.
Agar juft otlar o‘rtasida ikki otni bir-biri bilan bog‘laydigan u, yu tovushlari bo‘lsa, kirilcha yozuvda chiziqcha qo‘yilmaydi: Onayu bola - gulu lola. Takroriy otlar bir otni takrorlash yordamida hosil qilinadi: Aytilgan so‘zlar jon-jonidano‘tib ketdi. Tilimizda takrorlangan, so‘zning boshida kelgan undosh p eki
m undoshidan biriga almashadigan yoki unli tovushdan oldin
ptovushi orttiriladigan choy-poy, non-pon, qop-mop, osh-posh, pul-mul kabi takroriy otlar ham bor.

Ot tahlili namunasi 1. So‘rog‘i. 2. Ma’no turi (atoqli va turdosh otlar, turdosh otlar­ning turlari). 3. Birlik yoki ko‘p­ligi (soni) 4. Kelishigi. 5. Ega­lik qo‘shimchasi bo‘lsa,

uning shaxs-soni aniqlanadi. 6. Kich­raytirish, erkalash, hurmat­lash ma’­nolari bo‘lsa, aniqlanadi. 7. Tuzi­lish turi. 8. Tub yoki yasa­ma­ligi. 9. Gapdagi sintaktik vazifasi.