1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

5.8-rasm. Ichki yo
‘
nish va parmalashda bazalar doimiyligi 
prinsipini qo
‘
llash. 
Agar markaziy teshik tokarlik stanogida ichki yo‘nilsa va 4 ta kichik 
teshiklar konduktorda parmalansa, har xil bazaviy yuzalar A va B ishlatiladi. Bu 
holda teshiklar o‘qlari joylashish xatoligiga A va B yuzalarning bir-birlariga 
nisbatan joylashish xatoligi ham qo‘shiladi. O‘lcham ning maksimal xatoligi
max o‘lchamlarni tashkil etuvchi zanjirning quyimlarini yig‘indisiga teng bo‘ladi 
(5.8-rasm). 

---

112 
 max =0.46+0.05+0.05=0.56 mm.
(5.1). 
Agar bu ikki operatsiya uchun (ichki yo‘nish, parmalash) 1 ta yuza (A yoki 
B) baza qilib olinsa, o‘lcham xatoligi (ishtirok etuvchi zanjir tashkil etuvchilari) 
kamayadi: 
 max =0.05+0.05=0.01 mm.
(5.2) 
 
5.5. Zagotovkani o‘rnatishda hosil bo‘lishi 
mumkin bo‘lgan xatoliklar 
Zagotovkalarni ishlash uchun metal qirquvchi stanoklarga o‘rnatish 
jarayonida xatolik ɛ vujudga keladi. Bu xatolik umumiy xatoliklar yig‘indisining 
bir qismidir. 
(5.3) 
bu yerda, -xatoliklar yig‘indisi; ɛ-zagotovkani metal qirquvchi stanokga yoki 
moslamaga 
o‘rnatishdagi 
xatoliklar; 
texnologik 
tizimni 
elastik 
deformatsiyasidan kelib chiqqan xatolik; 
-keskichni o‘lcham yeyilishidan kelib 
chiqqan xatoliklar;
-keskichlarni sozlashda (o‘rnatishda) paydo bo‘lgan 
xatoliklar; 
-texnologik tizimni harorat ta’sirida deformatsiyalanish xatoliklari, 
-asbob-uskunalarni geometrik xatoliklariga bog‘liq xatoliklar yig‘indisi. 
O‘z navbatida o‘rnatish xatoligi bazalash, mahkamlash va moslama 
qo‘llashda kelib chiqadigan xatoliklar yig‘indisidan iborat. 
(5.4) 
O‘rnatish xatoliklarini masalasini hal qilish uchun zagotovka va detal 
yuzalarini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Moslamaga joylashtirilgan va 
stanokka mahkamlangan zagotovkani ko‘rib chiqamiz (5.9-rasm). 

---

113