1. Uşaqlarda elementar riyazi təsəvvürlərin formalaşması metodikası pedaqoji elm kimi

30.Orta yaş qrupunda vaxt haqqında təsəvvürlərin formalaşması
Körpə yaşlılar qrupunda olduğu kimi, uşaqların zamana görə səmtləşməsi əsasən gündəlik həyati şəraitdə inkişaf edir. Mühüm cəhət odur ki, bu səmtləşmə möhkəm konkret bünövrəyə əsaslansın.
Tərbiyəçi sutkanın hissələri haqqında uşaqların təsəvvürünü, onların adlarını, uşaqların və onlara yaxın olan böyüklərin səhər, gündüz, axşam, gecə fəaliyyətləri ilə əlaqələndirərək dəqiqləşdirir.
Uşaqlarla onların sutkanın hissələri haqqında təsəvvürlərini dəqiqləşdirmək məqsədilə söhbət aparılır. Söhbət təxminən belə qurula bilər: Əvvəlcə tərbiyəçi uşaqlardan başçaya gələnə qədər nə etdiklərini, bağçaya necə gəldiklərini, səhər bağçada hə etdiklərini, gündüz başçada nə edirlər vəs. haqqında danışmağı xahiş edir.O, sutkanın hər bir hissəsində uşaqların gördükləri işləri dəqiqləşdirir və ümumiləşdirir. Nəticədə isə deyir ki, səhər, gündüz, axşam, gecə sutkanın hissələridir. Bu vaxt yaxşı olar ki, tərbiyəçi uşaqların fəaliyyətini əks etdirən şəkillərdən istifadə etsin.
“Dünən”, “bu gün”, “sabah” zaman anlayışları nisbi xarakter daşıyır. Uşaqlara onu mənimsəmək çətindir. Buna görə də bu gün, sabah, dünən sözlərini tez-tez işlətməyi uşaqlara sövq etmək lazımdır. Tərbiyəçi daima uşaqlara belə suallarla müraciət edir: “Biz nəvaxt şəkil çəkmişik?, Biz bu gün (dünən) nə gördük?, Sabah hara gedəcəyik?”
Cəld-yavaş sözlərinin mənası konkret misallar üzərində açılır. Tərbiyəçi uşaqların diqqətini oyunlardakı hərəkətlərinin cəldlik dərəcəsinə cəlb edir. (“Qatar yavaş, getdikcə isə tez gedir”). Tərbiyəçi paltarlarını tez geyinən uşaqları tərifləyir, gecikənləri məzəmmət edir, gəzintiyə çıxan zaman piyadaların, avtomobillərin və velosipedçinin surətlərini müqayisə edir.
31.Hazırlıq qrupunda ədəd haqqında təsəvvürlərin formalaşması
Ədədlərin əmələ gəlməsi. Ilk məşğələdə iki ədədin əmələ gəlməsini ardıcıl nəzərdən keçirirlər və onları bir-biri ilə müqayisə edirlər. Məs. 7 ədədi 6 və 1-dən ibarətdir. 7 ədədi 1 olmadıqda 6-ya bərabərdir. və s. Bu sonra gələn ədədin əvvəl gələn ədədə 1 əlavə etməklə əmələ gəlməsinin. Həmçinin sonra gələn ədəddən 1-i atmaqla əvvəl gələn ədədin alınmasının ümumi prinsipinin uşaqların mənimsəmələrinə kömək edir.

Məktəbəhazırlıq qrupunda böyük qrupda olduğu kimi, ancaq müxtəlif əşyaların toplusunu tutuşdurmurlar. Eyni növdən olan əşyalar qrupunu yarımqruplara bölür və bir-biri ilə tutuşdururlar. Məs. Hündür yolkalar çoxdur, yoxsa alçaq yolkalar?, əşyalar qrupunu onun hissəsi ilə tutuşdururlar. “hansılar çoxdur: qırmızı kvadratlar,yoxsa qırmızı və sarı kvadratlar birlikdə?” uşaqlar həmin sayda əşyaların necə alındığını,nə sayda əşyalara və nə qədər əlavə etdiklərini, yaxud hansı ədədi və nə qədər azaltdıqlarını söyləyirlər.

Sonra gələn ədədin əmələ gəlməsinə həsr edilən hər bir məşğələni əvvəl gələn ədədlərin necə alınmasını təkrar etməkdən başlamaq faydalıdır. Bu məqsədlə “ədədi pilləkən”dən istifadə etmək olar. İki üzlü göy və qırmızı rəngli dairələri 10 sırada düzürlər: soldan saydıqda hər sonrakı sırada dairələrin miqdarı bir artır, belə ki, artıq dairə o biri üzünə çevrilir. Sonra gələn ədədlər alındıqca ədəd pilləkəni get-gedə qalxır.

Məktəbəhazırlıq qrupunda uşaqları 10 dairəsində əşyaları saymaqda və sayıb ayırmaqda bütün təlim ilində çalışdırırlar.Onlar sayların bir-birindən sonra gəlmə qaydasını möhkəm yadda saxlamalıdırlar. Sayarkən axırıncı deyilən ədədin toplunun əşyalarının ümumi miqdarını göstərdiyini başa düşməlidirlər. Sayarkən uşaqlar səhvə yol verirlərsə, onda onların səhvini mütləq göstərmək və izah etmək lazımdır.