2021 uyg‘ur tilidagi o‘simlik nomlarida arabizmlar gisarov F. M

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
285 
w
www.oriens.uz
July 
2021
 
 
o‘zgarib ketishi sababi bevosita uyg‘ur tiliga o‘zlashish yoki aksincha til fonetik 
hodisasi ta’siri mavjud. 
29. 
نەمەئ Aman ن ەم ەئ – Boshqa nomi: Ko‘k aman, Lot. Folium Artemisiae 
absintium, Ing. Argy Wormwood Leaf .(317-b). Beruniyda bu o‘simlik nomi 
keltirilmagan.O‘zbek tiliga bu o‘simlik nomi Achchiq shuvoq, Ermon deb tarjima 
qilingan (Dorivor o‘simliklarning lotincha- o‘zbekcha-ruscha-arabcha va forscha-
tojikcha lug‘ati. Toshkent. 2004. 20-bet). Ibn Sinoda bu o‘simlik nomi Erman - 
Afsantin deb keltirilgan.(196-bet).
34. 
ساغۇم Mug‘as, Boshqa nomlari: Afrika Mug‘asi, Mida, Lot. Radix 
Stephania Tetranda, Ing. Root of orient vine. (332-b). Beruniyda 817-bet, Mug‘as 
atamasi keltirilgan, biroq arabcha yozuvida bu ikki so‘z ikki xil yozilgan. Uyg‘urcha 
yozuvida oxirgi harf Sin bilan, Beruniyda Sa un bilan ifodalangan. Buning sababini 
uyg‘urcha arab yozuvida Sa un harfi kiritilmaganligida deb tushunish kerak. Uyg‘ur 
tili fonetikasida sirg‘aluvchi Sa tovushi mavjud emas, arab tilidagi bu tovush va uni 
ifodalovchi harf oddiy s harfi va tovushi bilan beriladi. 
37. 
جەنىبلەس Selbinej جەنىبل ەس – (boshqa nomi keltirilmagan), Lot.Ferula 
persica, Ing. Ferula.(345-bet). Bu atamada bosma xatosi tufayli Sakbinaj so‘zi 
Salbinaj bo‘lib qolganligi aniqlandi. Sakbinaj nomi lotinchasi(Dorivor 
o‘simliklarning lug‘atida 55- bet) Ferula persica Willd deb keltirilgan. O‘zbek tiliga 
bu o‘simlik nomi Eron kavragi deb o‘girilgan. Rus tilida bu giyoh Ferula 
persidskaya deb ataladi. Beruniyda Sakbinaj so‘zida Sin harfidan keyingi Hoyi 
Havvaz yo‘q. Uyg‘ur alifbosida qisqa a unlisini ifodalash uchun bu harf orttirilgan. 
Rus tiliga Sagapen deb tarjima qilingan (Beruniy IV tom. 535-bet). 
17. 
بىلەسدۇئ Ud Salib Bu atamada U’d so‘zidagi Aynun harfi uyg‘ur 
alifbosida Hamza va vov birikmasi bilan ifodalangan. 
22. 
ىدنىھىرمەت Temri hindiy Bu so‘z birikmasida gi Tamr so‘zi uyg‘ur 
yozuvida Ta un dan so‘ng Hoyi havvaz orttirib yozilgan.Bu ish qisqa a unlisini i
fodalash uchun amalga oshirilgan. 
36. 
كىلىمىدبائ Abid milik Abd un so‘zi arab tilida Aynun harfi bilan yoziladi. 
Uyg‘ur alifbosi xususiyatlari asosida Abid Milik atamasida ham imlo o‘zgarishi 
sodir bo‘lgan. Talaffuzda ham bu o‘zgarish seziladi. Uyg‘ur tilida bu kabi arabcha 
so‘zlar muloyim aytiladi. 
88. 
سىتتوتەيھىل Lihyatu t tis Bu so‘z birikmasini morfemik, leksik tahlil 
etishda uni qismlarga ajratishda xatoga yo‘l qo‘ymaslik muhim. Bu so‘zlar Lihyatun 
(soqol) va Tisun(Taka) so‘zlarining arabcha izofa birikmasida birikuvi natijasida 

---