3 I bob. O‘quvchilarda ma’naviy tarbiya indikatorlarini shakllantirishning ilmiy pedagogik asoslari

Axloq kategoriyalari

MA’NAVIY TARBIYA TIZIMI

MUNOSABATLAR

O’quvchilarning jamiyatga munosabati (ijtimoiylashuvi)

O’quvchilarning Vatanga munosabati

O’quvchilarning o’z oilasiga munosabati

O’quvchilarning o’z maskaniga munosabati

O’quvchilarning bir-biriga munosabati


Ma’naviy ta’sir

Burch

Vijdon

Or-nomus

Muhabbat

Adolat

Ezgulik

Sadoqat

E’tiqod

Baxt

Kamtarlik

Oliyjanoblik

Do‘stlik

Ma’rifiy ta’sir



Insonda ma’naviy-axloqning shakllanishi


Xatti-harakatlari

Mehnati

Odobi

2. 
   . 4-rasm. Ma’naviy tarbiya tizimini tashkil etuvchi omillar.
   

Boshlang’ich sinf o‘qituvchisi o‘quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyasida quyidagi vazifalarni amalga oshiradi⁴⁰:

1. 
   O‘quvchilarda jamiyatga va Vatanga sadoqatini tarbiyalash;
   
2. 
   Mehnatga axloqiy munosabatini tarbiyalash;
   
3. 
   Atrofdagi kishilarga axloqiy munosabat;
   
4. 
   Shaxsning o‘ziga, o‘z xulqiga axloqiy munosabatini tarbiyalash;
   

Yuksak darajadagi ma’naviyatga ega inson – fidoyilik, jasorat, mardlik, o‘z xalqini sevish, Vatanni qadrlash, ajdodlardan faxrlanish kabi olijanob fazilatlari bilan ajralib turadi. Insonning insonligi birinchi navabatda, uning ma’naviy-axloqiy jihatdan barkamolligi, pokligi bilan belgilanadi. Ma’naviy-axloqiy barkamollikning asosiy qirralariga yuqoridagi aytilganlardan kelib chiqib, quyidagilarni kiritish mumkin: ota-onasi, farzandlari, qo‘ni-qo‘shnilari, mahalla-ko‘yi, qishloqdoshlari va butun mamalakat xalq farovonligi haqid qayg’urish; tevarak-atrofdagiinsonlar unga kerak bo‘laganiligi singari, o‘zi ham ularga kearkli bo‘lishga intilishi; odob-axloqi, fe’l-atvorini yoqimli qilishni insoniy burch deb hisoblash; ota-bobolardan,ajdodlardan yodgor bo‘klib qolgan madaniy merosni qadrlash; milli qadriyatlarni e’zozlash va ularga sodiq bo‘lib qolishi; vatanparvarlik, xalqparvarlik, insonparvarlik tuyg’ularining barqaror bo‘lishi; o‘zaro muomala munosabatda o‘rnak bo‘lishga moyillik, birovning og’irini yengil qilish; Vatanni himoya qilish; va’daga vafoli bo‘lish va h.k.
O‘quvchilarda ma’naviy-axloqiy sfatlarni shakllantirishda darslarni ijodiy, noan’anaviy, suhbat, o‘yin, bahs-munozara, uchrashuvlar shaklida bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Ma’naviy tarbiyani tashkil etish ijtimoi tarbiyaning muvaffaqiyatini ta’minlovchi eng muhim omil sanaladi. Ma’naviy-axloqiy ta’lim va tarbiya o‘zaro bog’liqlik, uzviylik, aloqdorlik hamda dialektik xarakterga gea bo‘lib, shxs-ma’naviy-axloqiy kamolotini shakllantirish asosi hisoblanadi.
Ma’naviy-axloqiy ta’lim o‘quvchilarga ma’naviy-axloqiy munosabatlar mohiyati to‘g’risida tizimlangan bilimlarni berish, ularda ma’naviy-axloqiy bilimlarni egallashga bo‘lgan ehtiyojini yuzaga keltirish ma’naviy-axloqiy ongini shakllantirish jarayoni bo‘lib, izchil, uzluksiz,, tizimli tarzda tashkil etish lozim.