3-Ma`ruza Ma’ruzaning rejasi

jarayonlarga adabiatik jarayon deyiladi. Adabiatik jarayon 
uchun termodinamika birinchi asosini yozamiz. 
 dQ – Du + pdV tenglamasiga ideal gaz ichki energiyasining dU 
ifodasini qo`yamiz. 
m 
dQ = ------- C
V
 dT + P dV 
M 
 
adabiatik jarayon uchun dQ=0 bo`lganiuchun, quyidagi shart 
bajarilishi kerak: 

m 
-------- C
V
 dT + P dV = 0 
M 
 
 ideal gaz xolat tenglamasidan foydalanib p ni topamiz 


 

---

m RT 
 P = ------- 

 ------- va uni (1) tenglamaga qo`yamiz va m/M 
M V 
ko`paytuvchiga qisqartiramiz 

dU 
C
V
 dT + RT -------- = 0 
V 
Bu ifodani quyidagicha yozamiz:
 
dT R dV 
-------- + ------ 

 ------- = 0 
T C
v
V 
 
Buni esa
R
d(ln T + ------ lnV) = 0 
C
v

ko`rinishda yozish mumkin, buifodadan adiabatik jarayonda
 
R 
ln T + ------- ln V = const 
C
v


Ekanligi kelib chiqadi . idealgaz uchun C 
P
 – C
V
= R 
ekanligini xisobga olib , R/C
y
 nisbatini y – 1 bilan almashtirib 
va chiqqan ifodani potentsirlab, quyidagini topamiz: 
 
TV
y - 1
 (2) 
 
Yoki PV

 = const (3) 
 
(3) tenglamaga Puasson tenglamasi deyiladi. 
 
Issiqlik sig`imining klassik nazariyasi 
 Issiqlik sig`imining klassik nazariyasi Bolzmon va Maksvel 
tomonidan ishlab chiqilgan. Bu nazariyaquyidagi gipotezaga 
asoslangan: energiya – molekula xarakatining erkinlik 
darajalari bo`yicha teng taqsimlanadi. Bu nazariyaga asosan, 

---

ixtiyoriy gaz molekulalarining xar bir erkinlik darajalariga 
tug`ri keladigan energiya I RT/2 tengekan.. u vaqtda bir atomli 
ideal gaz molekulalarining o`rtacha energiyasi. 
 
E= 3kT/2 ga teng 
 
Bir atomli gaz uchun (i=3), ikki atomli gaz uchun (i=5), uch 
atomli gaz uchun (i=6) gz. Issiqlik sig`imining klassik 
nazariyasiga asosan, gazning issiqlik sig`imi xaroratga bog`lik 
emas, lekin tajriba natijalari gazning issiqlik sig`imini 
xaroratga bog`liqligini ko`rsatadi. Demak, nazriya va tajriba 
natijalari bir-biriga mos kelmaydi. 
Shunday qilib . molekulalarning issiqlik sig`imida namoyon 
bo`ladigan erkinlik darajalari soni temperturaga bog`liq ekan. 
Past temperaturalarda molekulalar faqat ilgarilanma xarakat 
qiladi. 
Yuqoriroq temperaturalarda molekulalar ilgarilanma xarakat 
qilishi bilan birga aylanadi xamyanada yuqoriroq 
temperaturaga tebranadi. 
 
O`zgarmas xajm sharoitlash issiqlik quyidagiga teng: 
dU i
C
V
 = -------- U = ----- RT ni ifodasini qo`yib, 
dT 2
Agar gazning bosimi doimiy qolsa, xajmV1- qiymatdan V2