3-mavzu: Odam va hayvonlarda parazitlik qiluvchi zuluklar va mollyuskalar

Kulrang 
go‘sht 
pashshalari 
(Sarcophagidae) 
oilasi 
lichinkalari 
buzilayotgan go‘shtda, go‘ng va boshqa chiriyotgan organik moddalarda yashaydi. 
Ular o‘rta mintaqalarda keng tarqalgan. Ko‘pchilik turlari tirik tug‘adi. 
Go‘sht pashshasi (Calliphora erythrocephala) ning 
bo‘yi 7-14 mm, 
metallga o‘xshash yaltiroq, boshining oxirgi qismi qizg‘ish, ko‘krak qismi esa 
qora tusda. Go‘sht pashshasi, ayniqsa, qushxonalarga tuxum qo‘yish uchun uchib 
kiradi. Kattaligi 1,5 mm keladigan ellipssimon shakldagi tuxumlarini 450- 
600 tadan qilib, go‘sht va boshqa hayvon mahsulotlariga qo‘yadi. 
Tuxumdan chiqqan lichinkalar 10-12 kun oziqlanib, g‘umbakka aylanish 
oldidan yerga tushadi. Bu pashshaning lichinkalari har xil yaralar va 
jarohatlarda 
soxta 
parazitlik 
qiladi. 
Pashshaning 
lichinkalari 
toza 
sharoitda 
o‘stirilib, 
tuzalishi 
qiyin 
bo‘lgan osteomielit kasalligini davolashda qo‘llaniladi. Bu-ning uchun 
yaraning ichiga lichinkalar yuboriladi. Lichinkalar kasal-langnan to‘qimalarni 
iste’mol qiladi. Har 5 kunda lichinkalar almashtirilib turiladi. Bunday 
davolash yosh bolalarda 6-7 hafta, katta yoshdagi kishilarda ko‘proq davom etadi. 
Qon 
so‘ruvchi 
pashshalar 
(Hyppoboscidae) 
oilasi 
vakillarining 
tuzilishi hayvonlar juni va pat qoplami orasida harakatlanishga moslashgan. 
Tanasi yassi va keng, qanotlari tanasiga tig‘iz tegib turadi, oyoq tirnoqlari 
o‘tkir. Ayrim turlarida qanotlari reduk-siyaga uchragan. Ular uzun xartumi 
bilan sutemizuvchilar va qushlar qonini so‘radi. Ayniqsa, qo‘y pashshasi, ot 
pashshasi, 
it 
pashshasi 
ko‘pchilikka 
ma’lum. 

---

Qo‘y 
pashshasi 
hayvonlar 
qonining 
kamayib 
ketishiga, 
terisi-ning 
yallig‘lanishiga 
va 
junlarining 
to‘kilishiga 
sabab 
bo‘ladi. 
Pashshalarga qarshi kurashish uchun, avvalo, ular ko‘payadigan joylardagi 
lichinkalarni to‘liq yo‘qotish, kir o‘ralari, hojatxona-lar va axlatxonalarni 
tez-tez tozalab turish lozim. Quruq axlatni yoqib tashlash kerak. Chiqindilarni 
kompostlash yoki dezinfeksiya-lovchi moddalar bilan zararsizlantirish lozim. 
Ochiq tipdagi hojatxonalarda axlat ustiga so‘ndirilmagan ohak yoki xlorli 
ohak sepib turish zarur. Voyaga yetgan pashshalarni qirish uchun binolarga 
insektisdlar bilan ishlov berish lozim. Pashshalar yopishqoq qog‘oz va pashsha 
tutqichlar bilan tutiladi. Jamoat ovqatlanadigan kor-xonalarda, oziq-ovqat 
omborlarida, kasalxona va yotoqxonalarda pashshani batamom qirib tashlash 
zarur. 
Buning 
uchun 
ularga 
qarshi 
turli insektitsidlar: xlorofos, geksoxloran va boshqa dorilar qo‘llaniladi. 
Bino va oziq-ovqat mahsulotlarini pashshadan saqlash kerak. Yoz vaqtlarida 
derazalarga doka, sim to‘r tutish, ovqatlarning va idishlarning ustini yopib 
qo‘yish lozim.
Bo‘kalar ham kaltamuylov doira chokli ikki qanotlilar kenja 
turkumiga kiradi. Bo‘kalarning quyidagi 3 ta oilasi bor: oshqozon bo‘kalari, teri 
osti bo‘kalari va burun-halqum bo‘kalari. Bo‘kalar lichinkalik davrida parazitlik 
qiladi. Voyaga yetgan hasharotlarning og‘iz organlari reduksiyaga uchragan, 
oziqlanmaydi. Shuning uchun ular uzoq yashamaydi. Ularning lichinkalari chorva 
mollarida 
va 
yovvoyi 
hayvonlarda 
parazitlik 
qiladi.