4-Mavzu. Tijorat banklari risklari va ularni boshqarish Bank riski tushunchasi va uning bank faoliyati rivojidagi axamiyati

Xalkaro bank amaliyotida:

• 
  biron bir qarz oluvchi bank asosiy kapitalining 10 foiz ekvivalentidan ortikcha mablag ololmaydi;
  
• 
  bir tarmokka beriladigan kredit mikdori bankning umumiy portfelining 25 foizidan oshmasligi lozim;
  
• 
  bir qarz oluvchiga to'g'ri keluvchi taxminiy risk (garovga kuyilgan mulk baxolangandan keyin) bank asosiy kapitalining 1 foizidan oshmasligi kerak;
  
• 
  taxminiy (kutilayotgan) risk kulami mijozdan olinishi extimol kilinayotgan yillik foyda mikdorining 3 baravaridan oshib ketmasligi kerak.
  

Bu yerda xam muayyan talab urnatilishi lozim. Prof. Sh.Abdullayevaning fikriga kura, bank bir soxaga kredit berganda, shu soxa uchun berilgan kreditlar kulami bank kredit portfelining 35 foizidan oshmasligi lozim. Bu xam kredit riskining oldini olishning omillaridan biri bulishi mumkin. ¹
Bank risklarini boshkarish strategiyasini ishlab chikishda risklarning kuyidagi asosiy turlariga e’tiborni karatmok lozim:

• 
  depozitlarni shakllantirish riski;
  
• 
  yangi faoliyat turi riski (masalan, faktoring operatsiyalar buyicha);
  
• 
  lizing kelishuvi riski;
  
• 
  qarzdorning uz moliyaviy majburiyatlari yuzasidan bajarmagan faoliyati bilan boglik kredit riski;
  
• 
  bozor foiz stavkalarining farqlanish extimoli bilan boglik foiz risklari;
  
• 
  kimmatli kogozlarning kadrsizlanish extimoli bilan boglik bozor riski.
  
• 
  valyuta kurslarining farqlanishi bilan boglik valyuta risklari. Bank bunday riskka chet el valyutasida turli xildagi operatsiyalar utkazish, valyutalar oldi-sotdisi, valyutaviy kreditlar berish natijasida duch keladi.
  

Bank uz faoliyatida mavjud riskni aniklash, uni kabul kilish, uni kuzatib borish va uni boshkarish kobiliyatiga tayyor ekanligini uz zimmasiga olishi lozim.
Risklar asosan kuyidagi usullarni kullash yordamida boshkariladi (7-jadval).
Agar risklarning oldini olishning tulik imkoniyati mavjud bulmasa, u xolda oxirgi manba riskni koplash xisoblanadi. Riskni koplash kuyidagilarni uz ichiga oladi:

• 
  banklar tomonidan umumiy va maxsus zaxira fondlarini tashkil kilish;
  
• 
  ma’lum yigindilarni zararlarga utkazish;
  
• 
  kredit buyicha foizlar belgilashni tuxtatish va boshkalar.
  

Risklarni boshkarish daromad bilan risk urtasidagi optimal nisbatni topish, mavjud riskni minimallashtirishni uz ichiga oladi.