6- mavzu: IX-XII asrlarda o„zbek davlatchiligi, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayot. Reja
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Malikshoh (1072-1092) davriga to„g„ri keladi.
Gap shundaki, xuddi shu yillarda Malikshoh va uning tadbirkor, dono vaziri Nizomulmulk tomonidan mamlakat hayotining ko„plab sohalarida juda muhim ijobiy o„zgarishlar amalga oshiriladi. Avvalo, Saljuqiylar davlatining Movarounnahrdagi maqomi yanada mustahkamlanadi. Malikshoh muhim strategik ahamiyatga molik Balx va Termiz hududlarini Qoraxoniylardan qaytarib oladi. Shuningdek Qoraxoniylar hukmdori Shamsulmulk vafotidan so„ng vujudga kelgan qulay vaziyatdan foydalanib, 1089 yilda katta qo„shin tortib Buxoro va Samarqandni egallaydi va yangi xon Ahmadni asir qiladi. Garchand tez orada Ahmad Qoraxoniylar xonligi taxtiga qaytarilgan bo„lsa-da, biroq amalda Qoraxoniylar Saljuqiylarga tobe bo„lib qoladi. Malikshoh davrida davlat xokimiyatining kuchayishida dono vazir Nizomulmulk (1017- 1092) roli benazirdir. Katta huquq va keng vakolatlarga ega bo„lgan birinchi vazir markaziy hokimiyatni kuchaytirishga, davlat amaldorlarining mas‟uliyati, javobgarligini oshirishga, davlatning moliya, soliq va boshqa boshqaruv tizimlarini takomillashtirishga alohida ahamiyat beradi. U o„zining bu boradagi yuksak salohiyati va tajribasini umumlashtirib, mashhur «Siyosatnoma» asarini yozadi. Bu kitob katta shuhrat va e‟tirof qozonib, mana, necha asrlardirki, Sharq va G„arb mamlakatlarining davlat arboblari, vaziru vuzarolari uchun siyosat bobida muhim dasturulamal qo„llanma vazifasini bajarib kelmoqda. Nizomulmulkning rahnomoligi va tashabbusi bilan Bag„dod, Nishopur, Hirot, Balx, Marv kabi shaharlarda oliy madrasalar ochilib, ularda juda ko„plab o„qimishli yoshlarning ta‟lim- tarbiya olishi yaxshi yo„lga qo„yildi. Mamlakat shaharlarining hunarmandchilik va savdo-sotiq, karvon savdosi markazlari sifatidagi mavqei kuchayib, xalqaro Ipak yo„lining roli ortib bordi. Bu davrda «iqto„» tizimi kuchli rivojlangan bo„lib, uning bilan bog„liq mulkiy munosabatlar qishloq xo„jaligi sohasida etakchi mavqe egallagan. Saljuqiylarning eng so„nggi hukmdori Sulton Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|