8-Mavzu Beton uchun ishlatiladigan bog‘lovchi, kimyoviy qo‘shimchalar va ularning turlari, saqlash qoidalari bilan tanishish

Portlandsement deb, tarkibida gipsdan tashqari mineral qo‘shimchalar bo‘lmagan sementga aytiladi. Toza klinkerli portlandsement qo‘shimchasiz holda yuqori mustahkamlikdagi betonlarda, yig‘ma temirbeton ishlab chiqarishda, ayniqsa oldindan zo‘riqtirilgan konstruksiyalarda, maxsus sharoitlar – shimoliy tumanlarda, quruq va issiq iqlimlarda qo‘llaniladi.
Umumiy ishlab chiqariladigan sementning 60% ni keng ko‘lamda qo‘llaniladigan sement, yaʼni ko‘shimchali portlandsement bilan tashkil etadi. Ular ko‘pgina monolit va yig‘ma temirbeton konstruksiyalarda qo‘llanilishi mumkin.
Tez qotadigan sement – portlandsementning qo‘shimchali turi. 400, 500 markali bu sementning 3 kundan keyin siqilishga bo‘lgan mustahkamligi 25 MPa dan kam emas. Tez qotishni taʼminlash uchun klinker tarkibida C₃S >50%, C₃S+C₃A>60% bo‘lib sement esa mayin tuyilgan bo‘lishi kerak. Solishtirma yuzasi 4000 sm²/g dan kam bo‘lmasligi kerak.
Shlakli portlandsement –portlandsement klinkeri va granullangan domna shlaki bilan birgalikda tuyish natijasida olinadi.
O‘z xususiyati bilan shlakliportlandsement oddiy sementdan oz farq qiladi, xaqiqiy zichligi ozgina past (2, 9-3), shunga nisbatan ham kamroq.
Sementlarga qo‘yiladigan talablar 1.1-jadval

Sement turlari	Marka		Qo‘shimchalarning miqdori, %
			granullangan shlak	aktiv mineral
				trepel, opoklar, diatomit	boshqalar
Umumiy qurilishga mo‘ljallangan sementlar:
Portlandsement	400, 500 550, 600		yo‘l qo‘yilmaydi
mineral qo‘shimchali portlansement	400, 500 550, 600		20	10	15
tez qotuvchan portlandsement	400, 500		20	10	15
shlakli portlandsement	300, 400 500		21-60
Tez qotuvchan shlakli portlandsement	400		21-60
Sulʼfatga chidamli sementlar:
sulʼfatga chidamli portlandsement	400	yo‘l qo‘yilmaydi
qo‘shimchali sulʼfatga chidamli portlandsement	400, 500	10-20		5-10	yo‘l qo‘yilmay-di
sulʼfatga chidamli shlakli portlandsement	300, 400	21-60		yo‘l qo‘yilmaydi	yo‘l qo‘yilmay-di
Putssolan sement	300, 400	Yo‘l qo‘yilmaydi		20-30	25-40

Shlakli portlandsement portlandsementdan (klinkerni tarkibi bir xil) ancha sekinroq tishlashi(boshlanishi 4-6 soatdan, tugashi10-12 soatdan keyin) va birinchi 7-10 kunda sekin qotishi bilan farqlanadi. Bu sement klinkeri tarkibida C₃A 8% dan kam bo‘lganda, minerallashgan suvlar (sulʼfatli, dengiz suvi) taʼsiriga chidamli beton olinadi. Issiqlik va namlik bilan ishlov berilganda oddiy portlandsementga nisbatan shlakoportlandsementning qotishi ancha tezlashadi, bu esa yig‘ma temir beton ishlab chiqarishda uning yuqori samaradorligini taʼminlaydi.

Hamma sementlar isteʼmolchining talabiga binoan qorishmaning plastikligini oshiruvchi yoki gidrofoblovchi namlikni tez yuqtirmaydigan qo‘shimchalar bilan ishlab chiqarilishi mumkin.