9-mavzu- tuproqlarni tarqalish qonuniyatlari. Reja

Chala cho‘llar qo‘ng‘ir tusli tuproqlarning kimyoviy va fizik-kimyoviy xossalari

Tuproq	Tuproq gorizonti va namuna olingan chuqurlik, sm	Gumus, foiz	rN(suvli so‘rimda)	Singdirish sig‘imi, 100 g tuproqla, mg/ekv.	Singdirilgan Na singdirish sig‘imiga nisbatan, foiz	Karbonatlardagi CO2, foiz
Qozig‘iston qirlari qumoq tarkibli sho‘rtobsimon qo‘ng‘ir tusli tuproq, Kaspiy bo‘yi pasttekisligigi yengil qumoq tarkibli sho‘rtobsimon qo‘ng‘ir tusli. Kaspiy bo‘yi pasttekisligi qumoq tarkibli sho‘rtoblanmagan qo‘ng‘ir tusli. Kaspiy bo‘yi pasttekisligi qumloq tarkibli sho‘rtoblanmagan qo‘ng‘ir tusli.	A 0-10 V1 12-22 VK 36-46 A 0-10 V1 30-40 VK 45-55 A 0-10 V1 20-30 VK 40-50 S 70-80 A 0-10 V1 15-20 S 70-80	1,6 1,2 0,7 1,13 0,86 0,41 0,4 0,5 0,1 8 0,3 0,4 0,2	Aniqlan-magan =*= =*= =*= 8,6 8,4 8,1 8,5 8,3 8,3 8,5	19,7 21,9 21,9 6,02 9,43 13,85 7,4 13,1 5,8 5,9 4,5 6,8 8,3	11,6 10,5 10,5 14,5 5,5 5,6 8,1 5,3 8,6 - yo‘q -=*= 1,2	0,8 3,0 6,7 0,21 1,1 3,1 yo‘q 0,16 0,83 1,74 0,20 0,12 2,15

Tuproqdagi suvda eruvchan tuzlar miqdori uning 120-130 sm chuqurligida, ba’zan 1,5-2 foizga yetadi.Qo‘ng‘ir tusli tuproqlar ko‘pincha noqulay suv fizik xossalarga ega. Ular strukturasiz bo‘lishi, illyuvial gorizontning o‘ta zichligi va suvni kam o‘tkazishi bilan xarakterlanadi. Tabiiy namligi juda kam bo‘lib, yoz darvida maksimal gigroskopiklikdan ham pasayib ketadi. Tuproqda namning yetishmasligi bu tuproqning agronomik xossalarini yomonlashuviga olib kelgan.

Cho‘l zonasining tuproqlari- nihoyatda quruq, atmosfera yog‘inlarining o‘rtacha miqdori 75 dan 200 mm ni tashkil etadi. Uning asosiy qismi qish va erta bahor mavsumiga to‘g‘ri keladi. Yozda yog‘inlar deyarli bo‘lmaydi. Bu zonada yog‘inlarga nisbatan namning bug‘lanishi 10-20 barobar ko‘p bo‘lishi sababli, atmosfera havosi va tuproq ham juda quruq. Cho‘l zonasining zonal tuproqlari sur-qo‘ng‘ir tusli tuproqlar, taqir va taqirli tuproqlardan iborat bo‘lib, qumli cho‘l tuproqlari, shamol keltirib yotqizgan qumlar va sho‘rhoklar, sho‘rtoblar, daryo sohillari va deltalarida o‘tloq, o‘tloq-botqoq va sho‘rlangan gidromorf tuproqlardan iborat (8.2.6-jadval).


8.2.6-jadval
Cho‘l zonasi tuproqlarining tasniflanishi