9-mavzu- tuproqlarni tarqalish qonuniyatlari. Reja

Podzollashgan qora tuproqlar- morfologik belgilaridagi eng muhim farq - ular gumusli gorizontida podzollanish jarayonining qoldiq alomatlarini ifodalovchi kremnezyomning kukunsimon, oqish sochilmalarining bo‘lishidir. Tuproq profilining gumusli A gorizonti sur bo‘zg‘ish, kamdan - kam to‘q tusli sur kulrang. V - gorizonti ancha och sur tusli bo‘lishi bilan xarakterlanadi.
Karbonatlar gumusli gorizontdan ancha pastda (odatda 1,3 - 1,5 m dan chuqurda) bo‘ladi. Shuning uchun podzollashgan qora tuproqlarning gumusli qatlami ostida karbonatlardan yuvilgan qo‘ng‘ir yoki qizg‘ish-qo‘ng‘ir rangli yong‘oqsimon yoki prizmatik stukturali illyuvial gorizont joylashgan. Bu gorizont asta-sekin karbonatli yangi yaralmalar to‘plangan qatlamga o‘tadi. Podzollashgan qora tuproqlar: oddiy, kuchsiz differensiyalashgan, zichlashgan (quyma) va karbonatsiz qora tuproqlar kabi avlodlarga bo‘linadi.
Ishqorsizlangan qora tuproqlar. Bu tuproqlarning podzollashgan qora tuproqlardan farqi, uning gumusli gorizontida kremnezyomning kukunsimon sochilmalari bo‘lmasligidir. A - gorizonti to‘q tusli sur yoki qoramtir rangli bo‘lib, g‘ovak qovushmali donador- uvoqli strukturaga ega. Qalinligi 30-40 dan 40-50sm gacha va undan pastda 70-80 sm qalinlikdagi V gorizonti joylashgan.
Tipik qora tuproqlar- odatda chuqur gumusli (90-120sm va undan ortiq) profilga ega va gumusli gorizontida karbonatlar misellasi yoki ohak naychalari holidagi yangi yaralmalarning bo‘lishi bilan xarakterlanadi. Karbonatlar ko‘pincha 60-70sm chuqurlikda joylashadi. Morfologik jihatdan batafsilroq xarakterlash maqsadida gumusli A gorizonti o‘zining rangiga ko‘ra 2 gorizontgacha:AV₁ va V₁ ga ajratiladi.
AV₁ gorizonti to‘q sur tusli, uning pastki qismi kuchsiz qo‘ng‘ir bo‘lib, tovlanadi. V₁ - yaxshi ifodalangan qo‘ng‘ir tusli gorizont hisoblanadi. AV₁ gorizontining pastida yoki ko‘pincha V₁ gorizontida karbonatli yaralmalar yaxshi ko‘rinib turadi. V₂ (VS) gorizontida va undan ostki jinslarda misella shaklidagi karbonatlar, ohakli naychalar yoki "turnachalar" shaklidagi yangi yaralmalar uchraydi.
Tipik qora tuproqlar: oddiy, karbonatsiz, chuqurdan qaynovchi karbonatli va solodlashgan singari avlodlarga ajratiladi.