[phone] kirish biologiya tiriklik

O’simlikning o’rganlari

Vegetativ (lotincha “vegetation”-o’sish, rivojlanish)

Generativ (lotincha “genetate”-yaratmoq,tuzmoq)

^{↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓}

Ildiz

Poya

Barg

Gul

Meva

Urug’

Ildiz-yuksak o’simliklarning vegetativ organi bo’lib,o’simlikni tuproqqa biriktiradi,tuproqdan suv va unda erigan mineral tuzlarni shimadi va o’simlikning yerustki qismiga yetkazib beradi.
! Ildiz hech qachon barg hosil qilmaydi.

Ildiz turlari
Asosiy ildiz	Yon ildiz			Qo’shimcha oldiz
Murtakdagi boshlang’ich ildizning bevosita o’sishidan		Asisiy ildizdan	Qo’shimcha ildizdan	Poyadan hosil bo’ladi	Bargdan hosil bo;ladi

Ildizning ummumiy ko’rinishi

Begoniya bargdan hosil bo’lgan qo’shimcha ildizning ko’risishi

Bir tup o’simlikning barcha ildizlari yig’indisi –ildiz sistemasi (ildiz tizimi) ,yoki, asosiy,yon va qo’shimcha ildizlar yig’indisi ham ildiz tizimi (ildiz sistemasi) deyiladi
ILDIZ TIZIMIGA KO’RA 2ga ajraladi.

O’q ildiz	Popuk ildiz
Asosiy ildiz yaxshi rivojlangan bo’lib,undan yon ildizlar o’sib chiqadi.	Mayda qo’shimcha va yon ildizlardan tashkil yopgan unda asosiy ildiz yaxshi rivojlanmagan.
Ikki urug’pallali o’simliklar uchun xos	Bir urug’pallali o’simliklar uchun xos
Do’lana,terak,saksoul,ma’matak g’o’za,qovun,tarvuz,no’xat loviya.	Bug’doy,makkajo’xori,arpa

Ildizni uzunasiga kesilganda unda 4 ta zonani farqlash mumkin

1	Bo’linuvchi	Hosil qiluvchi to’qimadan tashkil topgan bo’lib tez tez bo’linib turish xuxusiyatiga ega.
2	O’suvchi	Bo’linuvchi zo’zadan hosil bo’lgan hujayralar ma’lum bir vazifani bajarishga ixtisoslashib doimiy to’qimaga aylanadi va ildizning o’sishini taminlaydi.
3	Shimuvchi(so’ruvchi)	Tukchalar-1ta choziq hujayradan iborat,10-12 kun yashaydi.Ildizning qoplovchi to’qimasidan hosil bo’ladi. Vazifasi -tuproqdan suv va unda erigan mineral moddalarni shimib olish.
4	O’tkazuvchi	Vazifasi -tuproqdan shimilgan suv va unda erigan mineral moddalarni poyaga o’tkazishdan iborat

Ildiz ham nafas oladi.
U o’ziga kerakli kislorodni tuproqdam oladi.Agar tuproq qattiq bo’lsa ildizning nafas olishi qiyinlashadi va o’simlik nobud bo’ladi. Ildiz hujayralari orasida bo’shliq bo’adi va bu bo’shliqda havo bo’ladi shu havo hisobiga ildiz nafas oladi.
ILDIZ BOSIM KUCHI.
T uproq zarralari ildiz tukchalari ildizning po’st huyayralari o’tkazuvchi naylar
O’simlikning bo’yi qancha uzun bo’lsa unda ildiz bosim kuchi shuncha yuqori bo’ladi.
Bundan tashqari ildiz qinchasi bo’lib u ildizning uchki qismini shikastlanishdan himoya qiladi.
Ayrim o’simlikning ildizlar.

1	Makkajo’xori	1mm^2700 ta ildiz tukchasi. Makkajo’xorining ildizlari poyadan atrofga 2m gacha yoyiladi.
2	Piyoz	Bosh piyozning ildizi poyadan atrofga 60-70 sm gacha yoyiladi.
3	G’o’za	Ildizi bir kecha kunduzda 2-3 sm gacha o’sadi
4	yantoq	Uning asosiy ildizi 30 m chuqurlikgacha kirib boradi.