A. A. Solonitsina

Jurnalistikada peşə mənəviyyatı 
jurnalist fəaliyyəti ilə 
eyni vaxta yaranmışdı. Lakin onun formalaşması bir əsr davam 
etmişdir və yalnız jurnalistikanın kütləvi peşəyə çevrilməsin- 
dən sonra müəyyənliyə çatmışdır. Jurnalistika fəaliyyəti ilə 
bağlı cəmiyyətdə ilk peşə mənəvi kodeksləri XIX-XX əsrlərdə 
başa çatdı. Jurnalist peşə mənəviyyatını dərk edərək öz iş 
həmkarları ilə münasibətdə olmuş, və onun davranışının ümu- 
mi təşkilata təsirini görmüş və öyrənmişdir. Onu da qeyd 
etməklazımdır ki, bu təsir fərdi şəkildə inzibati təsirdən 
fərqlənir. Çünki məqsəd məcburetmə deyil, oyatmadır. 
Jurnalistin peşə etikası digər peşə etikası kodeksləri kimi əmək 
fəaliyyəti 
prose- 
sində 
formalaşmışdır. Bu kodekslər 
jurnalistika fəaliyyəti cər- çivəsində meydana gəlmişdir. İlk 
peşə kodekslərinin meydana gəlməsi uzun müddətli jurnalistika 
peşə fəaliyyətinin inkişafın- da yeni bir mərhələ açdı. Bu yeni 
mərhələ əsasən jurnalistika fəaliyyətinin dərk edilməsi və 
praktiki olaraq onun nəticələri- nin tətbiq edilməsi idi. 
İqtisadi etika - 
Peşə etikasının formalaşmasında əsas rol- 
lardan birini iqtisadi etika oynayır (işgüzar etika, biznes etikas) 
və.s. İqtisadi etika sahibkarın davranış normaları, tələbləri, mə- 
dəni cəmiyyət tərəfindən onun iş stilinə təqdim edilmiş biznes 
iştirakçıları ilə ünsiyyət xarakteri və sosial simasının məcmu- 
yudur. İşgüzar etika konkret ölkələrin müəyyən tarixi şəraitinin 
ənənələri ilə formalaşan işgüzar etiketi özündə ehtiva edir. 
İqtisadi etika qədim elmdir. Onun başlanğıcı Aristotelin “Eti- 
ka”, “Nikomax etikası”, “Siyasət” kimi əsərlərində qoyulmuş- 

---

www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 
A.A. Solonitsina. 
“Peşə etikası və etiket”
30 
 
dur. Aristotel iqtisadiyyatı iqtisadi etikadan heç vaxt ayırma- 
mışdır. O öz oğlu Nikomaxa istehsalın rifahına yönəlik işlərlə 
məşğul olmağı tövsiyə etmişdir. Onun bu prinsipləri katolik və 
protestant ilahiyyatçılarının ideya və konsepsiyalarında öz inki- 
şafını tapdı hansı ki, uzun müddət biznes etikası üzərində gər- 
gin düşünmüşlər. 
İlk iqtisadi-etik konsepsiyalar ABŞ-ın Ford Avtomobil 
şirkətinin yaradıcısı Henri Forda məxsus olmuşdur. Fordun dü- 
şüncəsinə görə yaxşı iş və yaxşı sosial vəziyyət ancaq etik cə- 
hətdən sağlam düşüncə çərçivəsində düzgün və vicdanlı işlə- 
məklə yaradılır. Fordun iqtisadi etikası onunla bağlıdır ki, is-
tehsal olunan məhsul təkcə reallaşmış işgüzar nəzəriyyə deyil, 
bundan daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yəni iş təkcə gəlir 
deyil eyni zamanda xöşbəxt olmanın əsas ünsürüdür. Güc və 
maşın, pul və mülkiyyət o zaman faydalıdır ki, onlar həyat 
azadlığı verir.