A sh. Sheraliyev, U. X. Rahim ov

0 ‘SIMLIKLARNING KASALLIKLARGA CHIDAMLILIK
XUSUSIYATINING 0 ‘ZGARISHINI U N I ETISHTIRISH
USULLARIGA BOG‘LIQLIGI
0 ‘simliklaming kasalliklarga chidamlilik xususiyatining ortib 
borishi yoki kamayishi ekish m uddatlari va usuliga bog‘liqdir.
40

---

Turli bug‘doy navlarining qorakuya kasalligi bilan kasallanish 
darajasi navlarning donini unish energiyasiga bog‘liqdir. Unish 
energiyasi kuchli b o ‘lgan navlarning kasalliklarga chidamlilik 
xususiyati yuqori b o ‘ladi. Demak, urug‘ning unish qobiliyatini 
kamaytiruvchi om illar navning kasalliklarga chidamlilik xususi­
yatining pasayishiga sabab bo‘luvchi omil hisoblanadi. Urug‘ning 
unish qobiliyatini kamaytiruvchi omillar qatorida urug‘ni ekish 
chuqurligi ham rol 
o ‘y n a y d i .
Masalan, Kroshka navli bug‘doyni 
tuproqqa optimal muddatlarda ekilgan maysalari qorakuya kasalligi 
bilan 0,7% ga, kechikib ekilgan maysalari qorakuya kasalligi 
bilan 32 % ga kasallangan. Polovchanka navli bug‘doyni tuproq­
qa optim al m uddatlarda ekilgan maysalari qorakuya kasalligi 
bilan 7% ga, kechikib ekilgan maysalari qorakuya kasalligi 
bilan 52 % ga kasallangan. K o‘rsatilgan misollarda urug‘ning 
unish qobiliyatini kamaytiruvchi va kasallikka chidam lilik xu­
susiyatini pasaytiruvchi om illar qatorida urug'ni ekish c h u ­
qurligi va ekish m uddatlari asosiy rol o ‘ynaydi. Quyida kel- 
tirilgan misolda urug‘ning unish qobiliyatini kamaytiruvchi 
omillar qatoriga kirgan ekish chuqurligiga bog‘liqligi ko‘rsatilgan.
Urug‘ni ekish chuqurligining bug‘doyni qorakuya 
bilan kasallanishiga ta’siri
N a v la r n in g n o m i
T u p r o q c h u q u rlig ig a b o g ‘liq ra v ish d a k a s a lla n is h %
1
4
7
P o lo v c h a n k a
2
20
86
K ro sh k a
1
15
66
S a n g z o r
3
18
55
T uproqqa urug‘larni chuqur ekish urug‘ning unish m ud- 
datlarini ch o ‘zilishiga va chidamlilik xususiyatini kamaytirishga 
sabab bo‘ladi. Natijada navlar ko‘p miqdorda qorakuya kasalligi 
bilan kasallanadi.
Tashqi 
m uhit omillari bug‘doyning qo‘ng‘ir zang bilan 
kasallanishiga ham sabab b o ‘ladi. Maysalar zang kasalligi bilan 
urug‘lar tuproqqa kech ekilganda kuchli kasallansa, erta ekil- 
ganda chidam lilikni nam oyon qiladi. K o‘pchilik hollarda 
bug‘doyning zang bilan kasallanish darajasi ob-havo sharoiti va
41

---

agrotexnit tadbirlar sifati bilan bog‘liqdir. Kasallik pastqam 
joylarda shamol harakati sezilmaydigan m aydonlarda ko‘p 
uchraydi.
Ildizmevalar (sabzi, lavlagi) kech ekilgan dalalardan olin- 
ganda kelgusi yilda kam miqdorda kasallanadi. Chunki, erta ekilgan 
ildiz mevalardagi zaxira m oddalarning gidrolizi natijasida 
mikroorganizmlarga qarshiligi pasayib ketadi.