A sh. Sheraliyev, U. X. Rahim ov

Organik kislotalar. 
Hujayra shirasi tarkibidagi vodorod ion- 
lariga bog‘liq ravishda hosil boiadigan rN miqdori zamburug‘lar 
ferm ent xususiyatiga ta ’sir ko‘rsatadi.
Hujayraning osmotik bosimi va o ‘tkazuvchanIik xususiyati.
Parazit zamburug‘lar hujayrasining osmotik bosim kuchi o ‘simlik 
hujayrasiga nisbatan yuqori bo‘ladi. Natijada, uning o ‘simlik 
ichiga kirib kelishi tezlashadi. Kasallikka chidamli navlarning 
hujayradagi bosim miqdori chidamsiz navga nisbatan yuqori 
b o ‘ladi. M asalan, zam burug‘da hujayrasining bosim kuchi 
44 atm ., o ‘simlikdagi bosim kuchi 22 atm.ga tengdir.
Hujayraning turgor yoki plazmoliz holati ham zamburug‘ning 
kirib kelishida muhim rol o ‘ynaydi. Tadqiqotlaming ko‘rsatishicha, 
ko‘pchilik kasalliklaming keng tarqalishi o ‘simlik hujayrasining 
plazmoliz holatida ko‘p uchraydi (7-rasm).
Fiziologik faol moddalar. 
Ayrim o ‘sim liklar hayot jara- 
yonida k o ‘pgina biologik faol m oddalarni (V itam in 1.3, b i­
otin) vitam inlarni sintez qiladi. U lar o ‘simlik hujayrasida 
patogen m ikroorganizm lar rivojlanishiga to ‘sqinlik qiladi. 
0 ‘sim lik hujayrasida hosil b o ‘lgan alkaloidlar, glikozidlar, 
efir m oylari, oshlovchi m oddalar ham zam burug‘lar rivoj­
lanishiga salbiy t a ’sir ko‘rsatadi.
Fitonsidlar hosil qiluvchi o ‘simliklar (piyoz, yalpiz, sa- 
rimsoq) yashash uchun kurash jarayonida patogen m ikroor- 
g a n iz m la rg a
n isb a ta n c h id a m lilik n i 
n a m o y o n etad i. 
0 ‘simliklardagi faol im m unitetning kelib chiqishida: tezkor 
sezgirlik; himoya nekrozlarning hosil b o ‘lishi; fitoalaksinlaming 
hosil boMishi; ferm ent xususiyatining kuchayishi; fagotsitoz- 
ning vujudga kelishi nazarda tutiladi.
T ezkor sezgirlik tufayli o ‘simlikka kirib kelgan patogen 
u n in g o ‘lik h u ja y ra la ri to m o n id a n k u rsh a b o lin a d i. 
0 ‘sim liklarning bunday xususiyati fakultativ saprofitlar va 
parazitlarga qarshi yaxshi natija beradi. Chunki, bunday parazit - 
lar tirik hujayrada rivojlanishga moslashgan hisoblanadi. 0 ‘simlik 
to ‘qim a!arida hosil b o ‘lgan nekrozlar hujayrani nobud qiladi 
va fakultativ parazitlar o ‘Iik hujayrada saprofitlar tariqasida 
yashashni davom ettiradi.
33

---

I
J
7 -ra sm .