86 ORGANIZMLARNING KO‘PAYISHI VA INDIVIDUAL RIVOJLANISHI IV BO‘LIM 43- rasm. Sut emizuvchilar spermatozoidlari: A — umumiy ko‘rinishi; B — sxematik tuzilishi. 1 akrosoma; 2 yadro; 3 bosh qismidagi sentriol; 4 orqa qismidagi sentriol; 5 mitoxondrial spiral; 6 o‘zak ip. 5 4 6 B A 3 2 1 Tovuq tuxumining sxematik tuzilishi: 1 po‘choq; 2 po‘choq osti parda; 3 sariqlik; 4 embrion diski; 5 havo kamerasi; 6 oqsil parda; 7 oqsil ipcha; 8 xalaza (tortma). 3 5 4 3 2 1 6 7 8 6 44- rasm. Tuxum hujayra ko‘pincha yumaloq, amyobasimon shaklda bo‘lib,
harakatsiz. Boshqa hujayralardan asosiy farqi shaklining juda katta
bo‘lishidir. Tuxum hujayraning kattaligi sitoplazma oqsilga boy oziq mod-
da — sariqlikning mavjudligidir. Tuxum qo‘yib ko‘payadigan umurtqal-
ilar (sudralib yuruvchi va qushlar)da tuxum hujayra ancha yirik bo‘ladi
(44- rasm). Tuxum hujayra organizmning rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan
hamma irsiy axborotni o‘zida saqlaydi.
jinsiy hujayralarning rivojlanishi (gametogenez). Jinsiy hujayralar
(gametalar) jinsiy bezlarda rivojlanadi. Spermatozoidlar — urug‘don-
da, tuxum hujayra — tuxumdonda. Spermatozoidlarning rivojlanishi
—
sperma togenez , tuxum hujayraning rivojlanishi —
ovogenez deyiladi
(45- rasm). Jinsiy hujayralarning hosil bo‘li shi jarayonida spermatogenez
va ovo ge nez bir nechta bosqichlarda
amalga oshadi.