A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

domi-
nant
belgi
deb ataladi. 
Mendelning birinchi qonuni —
dominantlik qonuni 
yoki birinchi bo‘g‘inda bir xillilik qonuni deb ataladi.
Ko‘zdan kechirilayotgan misollarda donning sariq silliq formalari, gul­
ning qizil rangi, donning yashil, burishgan, gulning oq rangi ustidan 
1.
2.
3.
4.
Irsiyat qonuniyatlarini birinchi bo‘lib kim kashf etgan?
Mendel tajribalari qaysi olimlar tomonidan qayta kashf etildi?
Mendel o‘z tajribalarini qaysi o‘simlikda olib bordi?
Mendel tajribalarining mohiyati nimadan iborat?
45- §. Mendel qonunlari. Mendelning birinchi qonuni

---

106
GENETIKA ASOSLARI
V BO‘LIM
domi nantlik qiladi. Qarama­qarshi, F
1
da namoyon bo‘lmaydigan belgi 
retsessiv
belgi
deb ataladi. Dominant belgilar katta harflar bilan, misol 
uchun (A) retsessiv belgi esa kichik harf (a) bilan belgilanadi.
Agar organizm genotipida ikkita bir xil genlar bo‘lsa, bunday 
organizm 
gomozigota organizm 
deyiladi. Gomozigota organizm dominant 
(AA yoki BB) yoki retsessiv (aa yoki bb) holatda bo‘ladi. 
Agar genlar bir­biridan farq qilsa, ya’ni biri dominant, ikkinchisi 
retses siv (Aa yoki Bb) bo‘lsa, bunday genotipli organizm 
geterozigota
organizm
deyiladi.
Mendelning birinchi qonunini quyidagicha izohlash mumkin: agar 
bir juft belgisi bilan farq qiladigan gomozigota organizmlar o‘zaro cha­
tishtirilsa, F
1
duragaylar ota­ona organizmlarning bitta belgisiga ega
bo‘ lib, barchasi fenotip va genotip jihatdan bir xil bo‘ladi.
No‘xat o‘simligining doni rangi (sariq va yashil) va donining shakli 
(silliq va burishgan) bo‘lgan navlarni o‘zaro chatishtirib, F
1
bo‘g‘inda 
olingan natijalarni ko‘ramiz.
F
1
(birinchi avlod)
P (ota­ona)
Gametalar