Anatomiya 2014. indd

Kesson kasalligi. 
Odam suv ostida ishlaganda atmosfera bosi-
mi ortadi. Bunda qondagi azot suyuq holatdan gaz holatiga o‘tib, 
qon tomirlarni bekitib qo‘yadi – havoli emboliya kelib chiqadi 
va o‘lim yuz beradi. Bunday holat Kesson kasalligi deyiladi. Kes-
son kasalligi dengizchilarda, marvarid axtaruvchilarda uchraydi. 

---

264
Kesson kasalligida bo‘g‘im va mushaklarda og‘riq, talvasa tutishi, 
og‘ir hollarda hush dan ketish, parez va paralichlar kuzatiladi.
Nafas a’zolarida patalogik jarayonlar tufayli nafas
olishning buzilishlari
Nafas a’zolari holatining buzilishi o‘pka harakatchanligining 
chek lanishi, nafas yo‘llari o‘tkazuvchanligining buzilishi, o‘pka-
ning o‘zida nafas olish sathining kamayishi bilan bog‘liq bo‘lgan 
o‘zga rishlar tufayli vujudga kelishi mumkin.
O‘pka harakatlanishining cheklanishi, plevra bo‘shlig‘ida 
suyuq lik yi g‘ilganida – istisqo, plevrit va qon ketishlarda – gemo-
torakslarda ham paydo bo‘ladi. Agar suyuqlikning miqdori ko‘pay-
sa (1–2 l), o‘pka siqiladi, to‘qimasi puchayib, havosizlanadi.
Pnevmotoraks – o‘pkaning jarohatlanishi tufayli plevra bo‘sh-
li g‘ida havoning to‘planishi.
Nafas yo‘llari o‘tkazuvchanligining buzilishi – odatda, shu 
yo‘llarni birortasini shilliq pardasini yallig‘lanishi bilan bog‘liq 
bo‘ladi.
Burun shilliq pardasining yallig‘lanishi – 
rinit
(tumov). 
Bun-
da shilliq parda shishadi, burun yo‘llari torayadi, goho ularning 
bekilib qolishi kuzatiladi. Rinitda nafas og‘iz orqali olinadi. Ha-
vo traxeya va bronxlarga yetarlicha isitilmay va chang zarrachala-
ridan tozallanmay o‘tadi. Rinit o‘tkir, surunkali, allergik bo‘lishi 
mumkun. O‘tkir rinit da qo‘l-oyoq lar qaqshaydi, bosh og‘riydi, 
aksa urish, burun oqishi kuzatiladi. Tez-tez qaytalanib davolan-
masa, surunkali rinitga aylanadi. Surunkali rinit vaqti-vaqti bi-
lan qo‘zg‘ab turadi. Allergik rinit, ko‘pincha, bahorda boshlanadi. 
Uni gul changi, hidi, hayvonlar yung i va boshqalar keltirib chiqa-
radi. Bemor 10–15 marta aksa uradi, burni oqadi, ko‘zlari qizarib 
allergik kon yuktivit ham qo‘shiladi.
Burun atrofidagi bo‘shliqlarni yallig‘lanishi 
sinusit
deb atala-
di. Gaymor bo‘shlig‘ini yallig‘lanishi gaymorit, peshona sinusi ni 
– frontit, g‘alvirsimon sinusni – etmoidit, ponasimon sinusini – 
sfenoidit deyiladi. Ko‘pincha, gaymorit uchraydi. Bunda burun 
bitib qoladi, bosh og‘riydi, isitma ko‘tariladi, rengentda gaymor 
bo‘shlig‘ida yiring to‘plangani ko‘rinadi.
Hiqildoq shilliq pardasini yallig‘lanishiga