Anatomiye giRİŞ

Kalbin Yaptığı İş Ve Pompaladığı Kan Miktarı 
Yapılan iş, kütlenin hareket ettirildiği mesafe ile çarpımına eşittir (İş = Kütle x Mesafe). 
Kalbin yaptığı iş bahis konusu olunca, basınç ile kan akışı ele alınır (basınç x akan kan miktarı = 
kalbin yaptığı  iş). Akan kan miktarı ise, bir ventrikülün volüm değişikliği olarak ifade edilir. 
 
86

---

Kalbin sağ ve sol karıncıkları  eşit miktarda kan pompalar. Fakat akciğer dolaşımındaki kan 
basıncı, aortadaki kan basıncına kıyasla çok azdır. Bu nedenle, sağ karıncığın yenmeye mecbur 
olduğu basınç azdır ve bu karıncığın yaptığı iş de sol ventriküle kıyasla azdır. 
Kanın ventrikül’den damarlara (arterler) geçirilmesi, ventrikül iç basıncının arteriyel basınca 
üstün gelmesi ile mümkündür. Kalbin yaptığı iş, basınçların ve akan kan miktarının ölçülmesi ile 
tayin edilebilir. Kalbin harcadığı enerjinin bir kısmı da kalp içi ve damarlarda kanın friksiyonunu 
(sürtünmesini) yenmek için kullanılır ve enerjinin çoğu  ısı olarak açığa çıkar. Aslında kalbin 
harcadığı total enerjinin % 15 kadarı mekaniksel işe harcanır. 
Kalbin mekaniksel enerjisi, ventrikül duvarının geriliminin artırılması ve ventrikül içi 
basıncının yükseltilmesi için kullanılır. Laplace yasasına göre, içi boş bir yapıda çeper gerilimi ile 
içteki basınç, bu yapının çapı ile ilişkilidir. Yapı bir yuvar (sifer) ise; P = 2y / R olur. 
 
Burada P, yuvar çeperinin iç tarafı ile dış tarafı arasındaki basınç farkı, y = çeper gerilimi ve 
R = yuvarın çapıdır. Denklemden görülüyor ki, P değeri çeper gerilimi ile doğru orantılı, fakat 
yuvarın çapı ile ters orantılıdır. Denklemin fizyolojik yönden önemi, büyük bir kalbin, bunun 
yarısı kadar olan bir kalp kadar iç basınç yaratması gerektiğidir. Dolayısıyla, büyük bir kalp daha 
çok enerji sarf eder. Bu ise, daha çok kas kütlesine sahip olmasını gerektirir. 
Kalbin pompaladığı kan miktarının hesaplanmasında, Fick presibi pratik bir yoldur. Fick 
prensibine göre, eğer biz belirli bir zaman içinde akciğerlerden kana geçen oksijen miktarını 
ölçersek, kalbin pompaladığı kan miktarını kolayca bulabiliriz. Bir dakikada vücudun aldığı 
oksijen miktarını, spirometre ile saptayabiliriz. İstirahat halinde bir dakikada akciğerlerden kana 
giren oksijen miktarı 250 ml kadardır. Akciğerlere gelen 100 ml kanda 14 ml oksijen bulunur. 
Akciğerleri terk eden 100 ml kanda (arter kanında) ise, 19 ml oksijen bulunur. Buna göre, 100ml 
kan akciğerlerden 5 ml oksijen almıştır. Bir dakikada akciğerlerden kana giren oksijen miktarı 
250 ml olduğuna göre, bu kadar oksijeni taşıması gereken kan miktarı; 
 
 
Kan Akciğerlerlerden Geçerken Alvoallerden kana giren O
2
  Mıktar Spirometre ile 
Ölçülebilir. İstirahat halindeki bir insanda alınan O
2
 Mıktarı Dakikada 250 ml kadardır. 
Fick Prensibine Göre, 
 
  Kalp             = 250   ml / dakika---------------------- 
 Debisi               [
Arter Kanında O
2
,
190 ml/Lit]-[Vena Kanında (Arteria Pulmonaliste)O
2
,
140 ml/Li]t
 
 
          
            =250ml/Dak             =5 Litre /Dak. Olur 
                               50ml/Lit 
 
                                  250  x 100 ml = 5000 ml olur. 
                                     5 
 
Demek ki, kalbin 1 dakikada pompaladığı kan miktarı 5 litre imiş. Kalbin bir sistolde 
pompaladığı kan miktarını (atım volümünü) bulmak istersek, 1 dakikada pompalanan kan 
miktarını (5 litreyi) dakikadaki kalp atım sayısına bölmemiz gerekir. İstirahat halindeki bir 
insanda ortalama kalp atım sayısı 72 kadardır. 
 
5000 / 72 = 70 ml olur. 
 
 
87

---

Kalp bir sistolde 70 ml kadar kan pompalamaktadır (atım volümü 70 ml'dir). 
Egzersiz esnasında kalbin pompaladığı kan miktarı, istirahattakinin 6-8 katına ulaşabilir. Bu artış, 
her sistolde daha çok kan pompalanması ve kalp atım sayısının artması ile olmaktadır. Egzersiz 
esnasında oksijen kullanma miktarı, istirahattakinin 20 katına çıkabilir ve kalbin pompaladığı kan 
miktarı ile oksijen kullanma miktarı arasında sıkı ilişki vardır. Egzersize alışık atletlerde, egzersiz 
esnasında kalbin pompaladığı kan miktarı, istirahattakinin 8 katına ve her bir sistolde 
pompalanan kan miktarı, istirahattakinin 2.5 katına ulaşabilir. Bu sırada oksijen kullanma 
miktarı, çeşitli faktörlerin etkisi ile 20 katına ulaşabilir. Bu faktörler; a. pompalanan kan 
miktarının artması, b. kanın inaktif dokulardan aktif dokuya yöneltilmesi, c. aktif dokunun 
kandan daha çok oksijen çekebilmesi, d. kaslarda anaerobik oksidasyon mekanizmasının iyi 
gelişmiş olması nedeniyle, oksijen açığı meydana getirebilmesi gibi faktörlerdir. 
Egzersizde kalp atım sayısını artıran, adrenerjik (sempatik) sinirlerin peysmeyker üzerine olan 
etkisidir. Ayrıca, epinefrin ve norepinefrin kalp kas hücrelerini etkileyerek kasılma gücünü de 
artırırlar. Uyku esnasında kalbin pompaladığı kan miktarı % 10 kadar azalır.