Andijon davlat universisteti

Treningda qo’llaniladigan o’qitish metodlari
Otkazilgan tajriba - sinov natijalari treninglarda asosan quyidagi o‘qitish metodlaridan foydalanish yuqori samara berishini tasdiqlaydi: munozara, «fikrlashga majburlash» (mazgovoy shturm), «pinbord» (doskada mustahkamlash), ishchanlik oyini, rolli oyin, kitob bilan ishlash, hamkorlikda oganish va boshqalar.
Fikrlashga majburlash
Fikrlashga majburlash - g‘oyalarni generatsiya qilish metodidir. Trening katnashchilari birlashgan xolda qiyin muammoni yechishga harakat qiladilar: uni yechish uchun shaxsiy g‘oyalarini ilgari suradilar (generatsiya qiladi).
Bu metodning barcha asosiy vazifasi - muammoni mustaqil tushunish va yechishga taxsil oluvchilarning motivatsiyasini uygotishdan iborat.
Evristik suxbat
Evristik suxbat - yechimi ma‘lum ma‘noda murakkab, bosqichma - bosqich topiladigan masalalarni xal qilishda foydalaniladi. Masalan, paxta terish mashinasining ma‘lum bo‘zukligini bartaraf etish kerak bo‘lsa, uning sabablari birin - ketin kurib chiqiladi va yakuniy xulosaga kelinadi.
Juft - juft bo’lib ishlash
Juft - juft bo‘lib ishlash- ta‘limning tashkiliy shakllaridan biri bo‘lib, juda sodda va oson tashkil etiladi, shuningdek guruhlarda ishlab urganmagan tinglovchilar uchun juda kulay, jamoaviy ishlashga o‘rgatadi. Undan dastlabki amaliy mashg‘ulotlarda, katta bo‘lmagan qisqa muddatli seminarlarda foydalanish mumkin. Kamchiligi shundaki, kuyilgan masalani ikki kishiga nisbatan 4-6 kishilik kichik guruhlarda yechish samaralirok xisoblanadi.
Har qanday pedagogik muammoning ijobiy yechimini topishda uning samaradorlik darajasini aniqlash muhimdir. Ta‘limni optimal tashkil etishda nazariy va amaliy bilimlar majmuidan tizimli foydalanish O‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy va ma‘naviy hayotini rivojlantirishga xizmat qiladi.
Tadqiqot davomida amalga oshirgan dastlabki kuzatishlarimiz jarayonida ta‘limni optimal tashkil etishda nazariy va amaliy bilimlar majmuidan tizimli foydalanishning mavjud holatini aniqlashga harakat qilindi. Shu maqsadda tajriba ob‘ekti sifatida belgilangan Xo‘jaobod tumani 29-umumta‘lim maktabining 9- sinflarida suhbatlar, anketa so‘rovlari tashkil etildi.
53 nafardan iborat respondentlar e‘tiboriga qaratilgan anketa so‘rovnomalari taqdim etildi. Savollarga respondentlarning javoblari va ularning mazmuni o‘rganilganda umumiy holda ko‘rsatkichlar qoniqarli (o‘rta) deb topildi.
Respondentlar ishtirokida ularni modul tizimi asosida o‘qitishni tabaqalashtirishga erishishga oid turkum mavzularda suhbatlar uyushtirildi. Xususan:
“Talimni optimal tashkil etishda innovatsiyaning ahamiyati”;
- Oquvchilarning qiziqish va moyilliklariga qarab ta‘limni optimallashtirish” Tadqiqot natijasida okazilgan tajriba-sinov jarayonida, ta‘limni optimal tashkil etishda nazariy va amaliy bilimlar majmuidan tizimli foydalanishga alohida e‘tibor qaratildi va muammoning samaradorlik darajasini aniqlashga imkon beradigan amaliy faoliyat tashkil etildi. Tajriba-sinov jarayonining ikkinchi bosqichida respondentlar uchun ikkinchi turdagi anketa soovlari tashkil etildi. Ta‘limni optimal tashkil etishda nazariy va amaliy bilimlar majmuidan tizimli foydalanish darajasi aniqlandi.
Respondentlarning ta‘limni optimal tashkil etish haqidagi tushunchalarni anglab olganliklari tajriba-sinov ishlarining 2-chi bosqichidagi anketa soovlarida osish qiymati bilan aniqlandi. Tadqiqotning yakuniy bosqichida olingan natijalar tahlil qilindi va umumlashtirildi.
Okazilgan tajriba-sinov ishlarining yakunlari va tahlil quyidagicha xulosa chiqarish imkonini berdi:

1. 
   okazilgan tajriba-sinov ishlari modul tizimi asosida Ta‘limni optimal tashkil etishda nazariy va amaliy bilimlar majmuidan tizimli foydalanishda kutilgan samarani berdi;
   
2. 
   tadqiqot jarayonida qollanilgan usullar tadqiqot farazi togriligini tasdiqladi;
   
3. 
   tadqiqot davomida belgilangan vazifalar o‘z yechimini topdi;
   

tajriba-sinov ishlarining natijalari Ta‘limni optimal tashkil etishda nazariy va amaliy bilimlar majmuidan tizimli foydalanishning samaradorligini krsatdi. Ehtiyojlar, motivlar, stimullar - bir dalaning hosilidir. Bu tushunchalarning ierarxiyasi, tizimidagi o‘rni togrisida uzoq bahslashish mumkin, qaysiki nazariyotchilarimiz asosan shu bilan mashgul. Ammo xulosa bir xil - stimullar ehtiyoj va motivlardan ajralmagan holda, ularga asoslanadi. Shuni ta‘kidlash joizki, inson odatda, bir yola turli krinishdagi ehtiyoj va motivlar ta‘siri ostida boladi hamda ulardan eng kuchlisiga mos ravishda harakat qiladi. Shunday bolishi ham mumkinki, bir nechta bir xil ta‘sir kuchiga ega bolgan ehtiyoj va motivlar maydonga chiqib qolishi, ular orasida ziddiyat paydo bolishi mumkin. Shunday vaqtda kishi ular orasidan o‘zi uchun ma‘qul bolgan xatti-harakatlar yonalishini tanlashiga togri keladi.
Insonning aynan u yoki bu yolni tanlashida hal qiluvchi rolni stimullar bajaradi. Demak, tanlashda, yonalishni aniqlashda, togri qaror qabul qilishda va kerakli yonalishda harakat qilishda stimullar yordamga keladi.
Ayni paytda zarur, ammo bajarish istagi kam bolgan stimullarni tanlash o‘quvchidan katta kuch va sabotni talab etadi. Bu juda qiyn jarayon bolib, kichik bolalar u yoqda tursin kattalar ham buni bajarishga qiynaladilar. Ba‘zan hissiyotlar aqldan ustunlik qiladi. Shunda o‘quvchi kproq oziga jalb qilib turgan xulq-atvor yonalishini tanlash uchun bahona yoki chora izlaydi va uni topadi. Masalani yana togri tanlangan va qollanilgan stimullar hal etadi.
Ma‘lumki, qozgotuvchi motivlar aniq mavjud bolganda bizning xatti- harakatlarimiz gayratliroq va izchil boladi. Ta‘sir korsata oladigan motivlashtirish ba‘zan o‘quvchilar xatti-harakatlariga shu darajada ijobiy ta‘sir korsatadiki, birinchi qarashda bu kutilmagan natijaga oxshab korinadi. Motivlashtirish o‘quvchilarni turli darajadagi xatti-harakatlarni bajarishga undaydi. Natijada turli shart-sharoitlarda turli xildagi motivlashtirish, turli xildagi ozlashtirish korsatgichlariga olib keladiUMUMIY XULOSALAR