Anguage and literature
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Key words:
foreign language, the content of foreign language teaching, professional in communicative compe - tence, in professional vocabulary. Birinchi vazifa – o‘qituvchi va talabalar hamkorligi- da ta’limni pedagogik muloqot tarzida tashkil etish orqali talaba shaxsini shakllantirish va kommunikativ-kognitiv topshiriqlarni birgalikda hal etish. Fikrlash, dalil keltirish, veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz 41 навбатчи Tadqiqotlar isbotlash, ishontirish, asoslab berish, anglash kabi vazi- falarni tanlash o‘qituvchiga talabaning turli materiallar yuzasidan fikr yuritishi va o‘z fikrini izchil bayon etishga maqsadli o‘rgatish imkonini beradi. Shu bilan birga ish shakli muloqotning talabalar bilan samimiy va ishonchli kechishi, xolisligi va yaxlitligini ta’minlashi lozim. 1 Chet tilni o‘rganish jarayonida talaba shaxsini rivoj- lantirishda belgilab olingan vazifalarning ikkinchi- si uning kasbiy tayyorgarligiga yordam ko‘rsatish va kasbiy kompetentligini oshirishdir. Ushbu muammoni hal etishning aniq yechimi biz taklif etayotgan chet til o‘quv predmeti, chet til o‘qitishning mazmuni va chet tilda muloqotni o‘rgatishni ta’lim obyekti sifatida bilish va tanlashdir. Talaba shaxsini rivojlantirishning uchinchi vazi- fasi jamiyatning ta’limiy va tarbiyaviy maqsadlari bi- lan bog‘liq. Muloqot madaniyatini takomillashtirish, chet til mashg‘ulotlarida nafaqat refleksiv, balki tilning amaliy funksiyasini (muloqot etikasini tushunish va o‘zlashtirib olish, muloqot formulalari va nutq madani- yatini egallash) mashq qildirish talabalarning xorijiy tilni o‘zlashtirib olishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shu bilan birga muloqot madaniyatini egallash chet tildagi matnlarni o‘qishni jahon madaniyati va sivilizatsiyasi tarixi, sohaning rivojlanish tarixi bilan uyg‘unlashtirish, nafaqat o‘z xalqi madaniyatini, balki tili o‘rganilayotgan xalq madaniyatini ham tushunish va his etish malakasi- ning shakllanishiga olib keladi. Chet tildagi kommunika- tiv kompetentlik chet tilni amalda qo‘llash, ya’ni chet tildan real muloqot vositasi sifatida foydalanishdir. Bu orqali oliy o‘quv yurtlarida ta’lim tizimini isloh qilish, kas- biy tayyorgarlikni faollashtirish, chet tilda nutq faoliyati- ning barcha turlarini (o‘qish, tinglab tushunish, gapirish, yozuv) o‘rgatish yoki nutq faoliyati turlarining har birini alohida-alohida o‘rgatishni takomillashtirish, AKT yor- damida chet tildagi kasbiy kommunikativ kompetensi- yani shakllantirish samaradorligini oshirishga erishish mumkin. Shunga ko‘ra, respublikamiz tibbiyot oliy o‘quv yurtlarida bo‘lg‘usi gigiyenist-epidemiologlarning xori- jiy til bo‘yicha kasbiy kommunikativ kompetensiyasini shakllantirish bugungi kundagi dolzarb vazifaga aylandi. Talabalarning mustaqil ta’lim olishini samarali rivoj- lantirish ta’lim tizimiga muhim o‘zgartirishlar kiritishni, yangi yondashuvlar, metodlar, pedagogik texnologiyalar va ma’lumotlarni o‘quv jarayoniga tatbiq etishni talab etadi. Ushbu vazifani amalga oshirishda ma’lumotlar- ni uzatish tezligi yuqori bo‘lgan, oson o‘zgartiriladigan, chop etish va tarqatishda katta mablag‘ talab etmay- digan maxsus o‘quv materiallarini yaratishga ko‘proq e’tibor qaratish zarur. Umuman olganda, ta’limda, xu- susan, chet til ta’limi sohasida axborot kommunikatsi- ya texnologiyalardan foydalanish bo‘yicha katta tajriba to‘plangan bo‘lsa ham, pedagogikaning konseptual muammolaridan biri hisoblanayotgan AKTdan samarali foydalanish shakllarini izlab topish va uning zamonaviy ta’lim talablariga javob beradigan bo‘lishi dolzarbligicha qolmoqda. Mutaxassislarning fikricha, ta’lim jarayonida kom- pyuter texnologiyalaridan foydalanish qay tarzda borsa, talaba o‘zida to‘liq shakllangan mutaxassis shaxsini, ijodiy fikrlash va suhbat olib borish darajasidagi ijtimoiy faollikni ko‘ra oladi. Agar oliy o‘quv yurtlarida o‘quv ja- rayoni axborot-ta’lim muhiti konsepsiyasiga asoslansa, o‘quv jarayonida axborot resurslari va texnologiyalari- dan foydalanish yuqori natijalarni kafolatlaydi. Axborot- lashgan jamiyat rivojlanishi bilan “axborot-ta’lim muhiti” tushunchasi paydo bo‘ldi. Axborot-ta’lim muhitida ta’lim olish bu – bir-birining o‘rnini bosa oladigan ta’limiy vazi- yatlar yig‘indisi, ya’ni mustaqil o‘quv faoliyatini amal- ga oshirishda zarur psixologik, pedagogik va didaktik shart-sharoitlar va rag‘batlantiruvchi tizim, qolaversa, talabaning o‘z o‘quv modelini ongli ravishda tanlab oli- shi, o‘zgartirishi va amalga oshirishi hamdir. Shunday ekan, chet tildagi muloqotning alohida xususiyatini hi- sobga olgan holda talabalarning mustaqil ta’lim olishiga yo‘naltirilgan hamda axborot texnologiyalariga asoslan- gan ta’lim tizimini joriy etish tadqiqotning dolzarbligini va amaliy ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi. Tibbiyot oliy o‘quv yurtlarining mutaxassis tayyorlash tizimi xalqaro munosabatlar talablariga mos kelishi, uni O‘zbekistonning tibbiyot sohasidagi yangi xalqaro ham- korlik yo‘nalishlari asosida, shuningdek, kasbiy ta’limda- gi o‘zgarishlarning alohida xususiyatlari va dinamikasi- ni hisobga olgan holda tashkil etish muhimdir. Xalqaro munosabatlar jadallashgan zamonda chet tillarni bilish, ko‘p tillilik (poliglossiya) tibbiyot mutaxassislari uchun ham muhimlik kasb etmoqda. Shuningdek, kasbiy ko‘p tillilik kompetensiyasi shakllangan, jahon miqyosidagi axborot maydonida va xalqaro miqyosda erkin muloqot olib bora oladigan tibbiyot mutaxassisini tayyorlash ma- salalari ham dolzarb hisoblanadi. Ko‘plab oliy o‘quv yurtlari va maktablar chet tilni o‘qitishda mustaqil ravishda yoritilgan turli kompyu ter texnologiyalari va dasturiy ta’minotlardan foydalanadi, ammo bu multimedia mahsulotlari oliy o‘quv yurtlari yoki maktablarning o‘quv dasturlari talablariga, o‘qituvchi- ning vazifalari, talabaning, o‘quvchining ehtiyojla- riga mos kelmaydi. Har bir oliy o‘quv yurtida chet tilni o‘rgatish talabalarning bo‘lg‘usi ixtisosligi, chet tilni egal- lash darajasi va o‘qituvchining vazifalari ga qarab turli shakllarda amalga oshiriladi. Biroq tibbiyot oliy o‘quv yurtlaridagi chet tilni o‘qitish holati til materiallarida mav- zular, matnlar, mashq turlari kasbiy faoliyat sohasiga yo‘naltirilmaganligini ko‘rsatmoqda. Ushbu muammoni hal qilish zarurati yuqori kurslarda “English for medical students” fakultativ kursini tashkil qilish vazifasini belgi- lab berdi. Aytish kerakki, talabalar uchun mo‘ljallangan chet til o‘rgatish dasturlari, asosan, umumtibbiy ma’lu- motlardan iborat va “qog‘ozda bajari ladigan” mashq- larning kompyuterlashtirilgan varianti xolos. Ushbu muammoning yechimi sifatida tibbiyotga yo‘naltirilgan ingliz tilini o‘rgatuvchi kompyuter tex- nologiyasi ishlab chiqildi va uning tarkibida turli yo‘na- lishlar uchun xorijiy til o‘quv materiallarini joylashtirish va muvofiqlash imkoniyati ham kiritildi, ya’ni turli mu - taxassislik sohalari bo‘yicha chet til o‘rgatishni mos- lashtirish mumkin. Shu bilan birga tibbiy-profilaktika yo‘nalishlarida ingliz tilini individual yoki guruhlashtirib o‘rgatishga mo‘ljallangan o‘quv materiali yaratildi va dasturiy ta’minotga joylashtirildi. 2 42 e-mail: til_adabiyot@umail.uz Tadqiqotlar Ingliz tilini o‘rgatuvchi mazkur dastur o‘zbek va rus tilida so‘zlashuvchi tibbiy profilaktika ishi fakultetlarida ta’lim olayotgan uchinchi, to‘rtinchi va beshinchi kurs talabalariga mo‘ljallangan. Dastur predmetini sanitariya va gigiyena atamalarining talaffuzi, keng qo‘llaniladigan leksikaning neytral qatlami, shuningdek, sanitariya va gigiyenaga oid lug‘at, kasbiy muloqot etikasiga doir til birliklari tashkil etadi. 3 Tibbiyot oliy o‘quv yurtida chet til o‘qitishning yakuniy 1 J.Jalolov. Chet til o‘qitish metodikasi. – Toshkent: O‘qituvchi, 2012. 2 Ахмедова М.И., Абдуманонов А.А., Карабаев М. Электронная база данных санитарно-гигиенических терминов, текстов, диалогов и упражнений по формированию иноязычной профессиональной коммуникативной компетенции будущих специалистов студентов медико-профилактического профиля и тесты для оценки уровня усвоения требуемых компетенции. Свидетельство Патентного Ведомства Республики Узбекистан. N: VGU 00290-от 29.03.2012 г. об официальной регистрации электронных баз данных. 3 Ахмедова М.И. Из опыта формирования иноязычной профессиональной коммуникативной компетенции студентов медиков с использованием компьютерных технологий. Новый взгляд. Международный научный Вестник. Новосибирск. №9\MHB, 2015. C. 161–169. maqsadiga erishish, bo‘lg‘usi mutaxassislarning xori- jiy til bo‘yicha kasbiy kommunikativ kompetensiyasini shakllantirishga mos keluvchi turli axborot kommunikat- sion vositalardan (dasturiy ta’minot va texnikaviy) foy- dalanishni talab qiladi. Bo‘lg‘usi shifokorlarning xorijiy til bo‘yicha kasbiy kommunikativ kompetensiyasining shakl langanligi ularning xorijlik hamkasblar bilan xalqa- ro miqyosda muloqot qila olish malakalariga ega ekan- ligi bilan belgilanadi. veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz 43 навбатчи Tadqiqotlar Dunyo tilshunosligi o‘zining keyingi davrdagi rivoji- da milliy va adabiy tillarning o‘ziga xos hodisalarini te- ran tadqiq etishga alohida e’tibor qaratmoqda. Ijtimoiy taraqqiyot, barcha fanlarda bo‘lgani kabi, tilshunoslik oldiga ham yangi talablarni qo‘ydi. Milliy tillar va ular- ning o‘ziga xosligi hodisasi dolzarb masalalar sirasi- da markaziy o‘rinni egallaydi. Bugungi kundagi jadal glo ballashuv milliy tillarni saqlab qolish muammosini yanada o‘tkirlashtirib, boshqa tegishli fanlar qatorida tilshunoslik zimmasiga ham katta mas’uliyat yuklamoq- da. Bu borada jahon tilshunosligida til va madaniyat muammosini o‘rganadigan alohida soha – lingvoma- daniyatshunoslik yo‘nalishi shakllandi. Bu yo‘nalishdagi tadqiqotlar tilni uning egasi va u yashaydigan madaniy muhitdan ayirmagan holda olib borishni nazarda tuta- di. Milliy tilning eng munosib shaklda namoyon bo‘lish o‘rni badiiy asar hisoblanadi. Badiiy asar xoh she’riy, xoh nasriy yoki dramatik bo‘lsin, milliy til o‘zining bu- tun imkoniyatlarini tabiiy yashash shakliga muvofiq ko‘rsata oladi. Shu ma’noda badiiy asarda ishlatiladi- gan buyruq shakllarini o‘rganish orqali milliy madani- yatning bir qirrasini idrok etish mumkin. Rus va boshqa tilshunosliklarda imperativ konstruksiyalar termini os- tida o‘rganilayotgan bu lingvopsixologik hodisalarning badiiy matndagi qo‘llanish tarzini o‘rganish ana shu maq sadlarga xizmat qiladi. O‘zbek tilshunosligida imperativ konstruksiyalar monografik tadqiqot obyekti bo‘lgan emas. Buyruq gaplarning badiiy adabiyotda qo‘llanilishi haqida dast- lab “O‘zbek tili stilistikasi” kitobida quyidagicha ma’lu- mot berilgan: Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|