Arapbayeva damegul kurbanovna norkulova nargiza tashpulatovna oilaviy munosabatlar psixologiyasining nazariy va amaliy masalalari

Umurtqani cho ‘zish bo 'yichci mashq usuli. Yotib bajariladi.

Umurtqani tabiiy egilgan joylari

Inson tanasi ikki tabiiy egilishga ega: tananing bo'yin va bel qismlarida. Agar orqaga yotilsa, ular oson aniqlanadi.
Umurtqani cho'/ish usullari trenirovka uchun hisoblanib, u mashq qilish paytida kerak bo'ladi xolos.

Erga orqangiz bilan yoting. Oyoq tizzalarinigizni buking, lekin shuning bilan birgalikda umurtqani shunday to'g'irlangki, bel va bo'yin egilishlari pastga, polga yo'naltirilgan bo'lsin.

To'g'ri turing, oyoqlar yelka kengligida. Boshingizni pastga eging, asta-sekinlik bilan boshingiz va qo'llaringizni pastga qaratgan holda pastga engashing va bukiling. Oyoqlami imkon darajasida to'g'ri ushlashga harakat qiling. Boshingizni, qo'llarni silkitgan, tanangizni silkitgan holda maksimal bo'shashing. Nafas erkin. Astalik bilan oldingi holatingizga qayting, tanani to'g'irlab. undan keyingina boshingizni ко'taring.
5 - mashq. Umurtqcini tortish.
Oyoqlar birga. Qo'l kaftlarini ichkariga qaratgan holda, bosh barmoqlami birlashtirib oling.
Nafas olib, sekin-astalik bilan birlashtirilgan kaftlaringizni tepaga ko'taring. Qo'llar boshdan yuqoriga ko'tarilgan holatda tasavvur qiling, sizni kimdir kaftlaringizni ushlagan holda tepaga ko'taryapti. Shu bilan birga tanangizni bo'shashtirishga harakat qiling. Toz suyaklaringizni ozgina oldinga, belni esa orqaga itaring. Tasavvur eting, siz shunday holatda osilib turibsiz. So'ng astalik bilan oldingi holatingizga qayting. Qo'llaringizni silkiting va qoldiq zo'riqishni olish maqsadida harakatlaning.
asosida qon-qarindoshlilik va etnik ijtimoiy tizim tuzilishi yotadi. Shu barobarida jamiyatning barqaror tuzilmasini yaratadigan murakkab oila ichidagi va oilalararo munosabatlaming rivojlanganligi bilan ajralib turadi (urug‘, etnos, urug‘-aymoq).
V.K.Shabyelnikov ta’rificha, oilaning zamonaviy tipi bu - davlat va kasbiy faoliyatning yangi shakllariga asoslangan hamda an’anaviy, avvalo, oilalararo barqaror qarindosh-urug‘chilik munosabatlarining buzilganligidan farq qiluvchi mahalliy oilaviy tizimlardir [44].
Tadqiqotchilaming fikricha, an’anaviy oila zamonaviy oila bilan taqqoslaganda nisbatan kichikroq hisoblanadi. 0‘rta asrlarda va ayniqsa, industrial inqiloblar davrida oila evolyutsiyasi yirik ko‘p yadroli patriarxal oiladan kichik nuklear oilagacha bo‘lgan bir yo‘nalishda kechdi [31].
Hozir jamiyatimizdagi oilalaming eng keng tarqalgan tipi kattalar (er va xotin, ko‘pincha ulaming bittasining ota-onasi) va bolalami o‘z ichiga olgan oila hisoblanadi. Shu bilan birga, bir-ikki farzanddan iborat oila uning eng tipik turi hisoblanadi [47].
Oila hajmining shaxsga ta’siri bo‘yicha qilingan tadqiqotlar ko‘p emas, shunday ekan, shaxsga bunday ta’sir ko‘rsatish intellekt va bu turdagi ta’simi o‘rganishga nisbatan murakkab hisoblanadi. Bu turdagi muammolami tadqiq etish asosan R.Callager, E.Conon, T.Bemdt,
S.Jiao va boshqalaming psixoanalitik kontsepsiyasi doirasida ko‘rsatilgan.
An’anaviy oiladagi shaxs rivojlanishi bilan zamonaviy oiladagi bola shaxsi rivojlanishi o‘rtasida qator farqlar mavjud. Madaniyatning an’anaviy tiplarida shaxs rivojlanishini tadqiq qilish asosan F.Boas, Dj.Bruner, I.S.Kon, M.Mid va boshqalaming ko‘psonli etnopsixologik tadqiqotlarida keltirib o‘tilgan.
An’anaviy oila tipi, tuzilishi, sub’ektning aniq vazifasini nazarda tutadi. Ijtimoiy tizimlar, shu jumladan, oila vazifalarini tadqiq qilishda Yu. E. Aleshina, Ya.I. Artsimovich, L.V.Mudrik, N.N.Obozov, A.G.Xarchev, V.K.Shabelnikov, E.G.Eydemiller, V.Yustitskis va boshqa ko‘pgina mualliflar oila spetsifik va nospetsifik vazifalami bajaradi, degan g‘oyani ilgari suradilar. Oilaning spetsifik funksiyalariga reproduktiv (farzand ko‘rish); ijtimoiylashtiruvchi (bolalar tarbiyasini ta’minlovchi); uning mohiyati, ijtimoiy tabiatini belgilovchi, muhofaza qiluvchi (oila a’zolari muhofazasiga javobgarlik) funksiyalar kiradi.
Shuningdek, oilaning an’anaviy tipi tuzilmasi o‘zgarishi oilani mustahkamlovchi asosiy qonunlar, urf-odatlar yoki iqtisodiy zaruriyat emas, balki oila a’zolarining o‘zaro munosabatlarida aks etadigan (er- xotinning bir-biridan, nikohdan, bolalar tarbiyasidan, urug‘ a’zolariga munosabat va boshqalardan qoniqishi) oila faoliyatining o‘zgaruvchan xarakteri bilan ifodalanadi.
Zamonaviy oila oldingi davr oilasidan uning emotsional- psixologik funksiyalarining tubdan o‘zgarganligi bilan keskin farq qiladi [31].
An’anaviy oila tashkil topishining o‘zgarishi shaxs rivojlanishining ijtimoiy vaziyati o‘zgarishiga olib kelmoqda. Zamonaviy oila ko‘p jihatdan ota-onalar orasidagi shaxsiy munosabatlaming o‘ziga xosligi va jamiyat an’analariga bog‘liqligi bilan ajralib turadi.

Mamlakatimizda XX asming 80-90 yillarida o‘zbek oilasining o‘ziga xos etnopsixologik xususiyatlarini aniqlash maqsadida tadqiqot ishlari olib borilishiga jiddiy e’tibor qaratildi. Hozirgi vaqtga qadar mamlakatimiz psixolog olimlari tomonidan o‘zbek oilasining etnopsixologik xususiyatlari bo‘yicha bir qator ilmiy tadqiqotlar olib borildi. M.G.Davletshin, E.G‘.G‘oziyev, G‘.B.Shoumarov, V.M.Karimova, M.M.Mamatov, N.Salayeva, R.S.Samarov, M.A.Utepbergenov, Sh.Sh.Jo‘rayeva, M.X.Fayziyeva, M.S.Salayeva, R.X.Dushanov, N.X.Lutfullayeva, T.B.Norimbetov va boshqalar tadqiqotlari shular jumlasidandir. Unda asosan oila-nikoh munosabatlari, yoshlami oilaviy hayotga tayyorlash, o‘zbek oilasining o‘ziga xos etnopsixologik xususiyatlari, oiladagi nizolar va ulami keltirib chiqaruvchi sabablar, ajralishlar va ulaming oqibatlari
turishi kerak. Oxirgi holatda ma'lum vaqtga ko'p harakatlami amalga oshirmagan holda, nafasni ushlab turing.
Nafas olishda sekin-astalik bilan oldingi holatingizga qayting, hammasini teskari tartibda bajargan holda: oldiniga korpusni to'g'rilab oling va undan keyingina boshingizni ko'taring. Egilish va to'g'irlanish tezligi, sizni nafas olish va chiqarishingizga, organizmingizning imkoniyatlariga mos holda bo'lishi kerak. Ammo ulami sekinlashtirishga, bunda nafas bo'linishiga olib kelmagan holda bajarishga harakat qiling.