Arapbayeva damegul kurbanovna norkulova nargiza tashpulatovna oilaviy munosabatlar psixologiyasining nazariy va amaliy masalalari

Kerakli materiallar: Oos‘ozlar to'vlami va bo'voalar kerak bo ‘ladi.
Ushbu mashq salbiy emotsiyalaringizni, g‘azabni, stressni, horg‘inlik holatini chiqarishga yordam beradi.
Yo‘riqnoma: Qog‘ozlar to‘plami va bo‘yoqlar kerak bo‘ladi. Oldingizga 1 ta qog‘oz varag‘ini qo‘ying, bo‘shashing, hech nima haqida o‘ylamang, qanday chizish haqida ham. 0‘zingizni erkin impulsga topshiring. Bo‘yoqlardan xohlagan ranglami olib, qo‘lingizni qanday istasa shunday harakatga keltiring. Varaq to‘lgunicha yoki boshqa yangi varaqga chizish istagingiz paydo bo‘lishi bilan boshqa varaqni oling. Ishda chalg‘imasligingiz uchun, ko‘pgina varaqlami oldindan tayyorlab qo‘ying, impulsingiz tugagach, hamma varaqlaringizni oldingizga qo‘yib chiqing, yerda qulayroq bo‘ladi. Ulami tomosha qiling. Bu siz hozir kechirayotgan kechinmalaringizdir, sizni ichki o‘zingizni qanday his etishingiz. Nima ko‘ryapsiz? Nimani his etyapsiz? Ushbu mashqdan so‘ng xalos bo‘lishlik, bo‘shalganlik hissi paydo bo‘lishi kerak va emotsional hamda jismoniy zo‘riqish pasayishi muqarrar.
TRENING №5 5. Jismoniy holatingizni bo‘yab bering

Qulay tarzda o‘tiring yoki yoting va ko‘zlaringizni yuming. 0‘z tanangizni tasavvur eting, nafas olishingizni his etib ko‘ring. Siz ichingizga tortayotgan va chiqarayotgan havoni rangi qanday bo‘lishini tasavvur etib ko‘ring. Nimani ko‘ryapsiz?

oilalarda oila ichida bo‘lgan xotun harakatiga ergashurlar. Ko‘z o‘ngimizda bo‘lgan xalqlaming ahvoli, xotunlar ahvoli bilan bir vaqtda munosib bo‘lmog‘i ushbu da’voning durustligini isbot etur. Xotunlari tarbiyali bo‘lgan xalq - tarbiyali-yu, xotunlari tarbiyasiz bo‘lgan xalq tarbiyasiz, xotunlari tirishqoq, tadbirkor, irodali bo‘lgan xalq - boy-u, xotunlari yalqov yoki isrofgar xalq faqir bo‘lishi aniqdir” [34].
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida yashab o‘tgan olima Faxr-ul Banot Sibg‘atulloh qizining “Qizlar tarbiyasi”, “Oila saboqlari” kabi muhim tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan asarlari mavjud. Olimaning “Oila saboqlari” risolasida xotin-qizlaming tarbiya, axloq, odob masalalari, uy-ro‘zg‘or va bola tarbiyasi, salomatlik va oila sihatini saqlash xususida, qarindoshlar munosabati, qaynona-kelin munosabati, kelinning vazifalari haqidagi tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan pand-nasihatlar o‘rin olgan [41].
U qaynona-kelin munosabatlari bo‘yicha quyidagicha yo‘l- yo‘riqlami ko‘rsatadi: “Qaynona deb aytilganda kelinlaming,
kelinlardan so‘z chiqqanda qaynonalaming yuzlarida bir sovuqlik ta’siri taassufki, har uyda ko‘rinmoqdadir. Qaynonasidan mamnun kelin yoki kelinidan rozi bo‘lgan qaynonalar ozdir. Bu yaramagan hollar hech shubhasiz tarbiya kamligidandir. Nodonlikdan tug‘ilgan bir narsadir. Tarbiya ko‘rgan bir xonim qiz qaynonasini ulug‘lab, unga hurmat ila ish qiluvni, o‘zini bilgan bir qaynona ham kelinni suyuvni va yaxshi tutuvni bilur. “Kelin ila qaynona bir qozonda qaynamas” degan so‘zlari bir toqim qarshi va tarbiyasiz xotunlaming dushmanliklari ila so‘zlangan bo‘sh so‘zlardan boshqa bir narsa emas.
Kuyovga borgan qizlar bir martaba o‘ylab ko‘rishlari lozimdirki, qaynona degan kishi rafiqi hayotining onasidir. Eri afandisi uning tanidan ayrilgan bir kimsadir. Bu xotun ul emi dunyoga keltirmagan bo‘lsa edi, bu yaxshi emi topa olmas edi. Ul xotun uni istamagan bo‘lsa edi, uni o‘g‘liga olib bermas edi. Xotunlar uchun emi hurmat qilmoq qanday bir diniy ish bo‘lsa, eming onasiga va yaqinlariga-da ta’zimu rioyat qilmak shundayin bir burchdir. Qaynonali xonimlar bilishi kerakki, uyning eng katta xonimi qaynonasidir. Yoshi ulug‘larga yolg‘iz oila orasidagina emas, har yerda rioyat qilmoq vojibdur. Kelin ham xonimdir, lekin xonimligini qaynonasiga va uning yaqinlariga hurmat qilmak ila ko‘rsatmog‘i lozimdir. Qaynona uyni idora qiluvchining kattasidir” [41].
XX asr Turkiston jadidchilik harakatining ulkan namoyandalaridan biri Abdurauf Fitrat oila masalasiga va uning jamiyat hayotidagi tutgan o‘miga alohida e’tibor qaratadi. Allomaning “Oila yoki oila boshqarish tartiblari” asarida oila qurish zaruratidan tortib, oila a’zolarining o‘zaro munosabatlari, ota-ona, farzandlaming huquq va burchlari, farzand tarbiyasi haqidagi qarashlari chuqur yoritib berilgan [2]. Donishmand mazkur asarda uylanish va bo‘lajak er-xotin, birinchi navbatda, nimalarga ahamiyat berishi lozimligi haqida qimmatli fikrlarini ilgari suradi.
A.Fitrat uylanish uchun to‘rt narsaga - mol, nasab, husn va imon-u e’tiqodga e’tibor berish lozimligini uqtiradi. Uylanish orzusida yurgan er va xotinning mol-boyliklari hamda nasablari taqriban bir xil bo‘lishi lozim. Aks holda er bilan xotin bir-birlariga teng bo‘lmay, biri boy va kalonzoda bo‘lsa, ikkinchi tomonni faqirlik va zoti pastlikda ayblab, hayotini mudom azobga qo‘yadi. Xususan, islomiy tarbiya doirasidan chetda qolgan mamlakatimiz xalqi boylik va kalonzodalik bilan ortiqcha faxrlanadilar. Bunday izdivojning natijasi, albatta, yaxshi bo‘lmaydi. Jamol (husn) bu ko‘rinish demakdir, ya’ni qarayotgan kishi nazariga chiroyli ko‘rinib, uning qalbini o‘ziga moyil qilish demakdir [2].
Adibning “Oila” asarida esa uylanmoq zarur bo‘lganda qanday xotinni tanlash lozimligi, mahr va to‘y qanday bo‘lishi kerakligi, er- xotinning qanday yashamoqliklari, ota-onaning haq-huquqlari va qizlaming ilm olishlari xususidagi qimmatli fikrlari diqqatga sazovordir.

Yuqoridagi allomalarimizning fikrlari dan xulosa shuki, ayollarda nafaqat tashqi va ichki go‘zallikni, shu bilan birga axloqiy qiyofaning barkamol bo‘lishi ham maqsadga muvofiqdir. Bu o‘z navbatida,
qiling. Ushbu harakatlar bo'yin va bosh tomonlarida hech qanday og'riq belgilarini keltirib chiqarmasligi muhimdir.

Qo'llaringi/ni boshning orqa qismiga qo'ying va ushbu holatda boshingizni ushlashga harakat qiling. Pastki jag'ni bo'yin bilan orqaga harakatlantirib, uni vaqtinchalik bo'yin egilgan joyini vaqtinchalik to'g'irlashga harakat qiling. Har bir urinish vaqti 3-4 soniya.

Boshingizni o'ng tomoniga chap qo'lingizni panjasini qo'ying va shu holatda boshni o'ng tomonga egishga harakat qiling. Shu tariqa mashqni boshni chapga egib ham davom ettiring.


Peshonaga qo'llaringizni qo'ying va boshingizni ushbu holatda ushlab turing. Shu bilan birga boshingizni oldinga engashtirishga urining. Shu yo'sinda qo'llaringizni chakkaga qo'yib, boshingizni orqaga egiltirgan hoi da ham mashqni bajarish mumkin.

Hozir esa asta-sekin oyoqlaringizni cho'zing. bunda bo'yin va bel egilishlari to'g'rilangan holda bo'lishiga harakat qiling. Astalik bilan oldingi holatingizga qayting. Turing, zo'riqishni tarqatgan holda, tanangizni bo'shashtiring.