Asr oshgan asarlar
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
0 ‘n yettinchi bob
243 tentirab ketar, shunday vaqtlarda Arslonqul rosa xunob b o ‘lib, qudratli qo‘llarini paxsa qilib so‘zlardi: «M ana bu dast panjada M irakning hunari b o ‘lsa edi, bu yerlarga uning qadamini bostirmas edim!» Panjshanba kuni hamma naqqoshlar ishni barvaqt yig‘ishtirdilar. Bir uyning bezaklarini chala qoldirgan- lari uchun Arslonqul ichidan norozi b o ‘ldi. Lab-lunji- ni osiltirib, jom akorini asta qoqdi, tozaladi-da, uyga jo ‘nadi. Sodda yigit bir vaqtlar o ‘z sevgilisini qidirib Hirot- ga kelgach, begona m uhitda bir yil qadar nafasi ichi- da, sargardon kezgan, so‘ng noumid bo‘lib qishloqqa qaytgan edi. Animo o ‘zi tug‘ilib o ‘sgan, har burchagi bir chog‘lar unga shirin tuyulgan qishloq endi zindon- dan og‘ir, b o ‘g‘uvchi ko‘rindi. Eski xo‘jasi qo ‘lida bir yil qadar ishlagach, ishq uni yana shaharga sudradi. Shaharda befarzand kampir xolasi va keksa pochchasi- dan m ehribonchilik ko‘rdi. Bir zam onlar kulolchilik- da hunari bilan ot chiqargan yetmish yashar poch- chasi ko'pdan ish kuchini yig‘ishtirgan. U ndan o ‘n yosh kichik bo'lgan xolasi chevar — jom ado‘z edi. Arslonqul mustahkam bir chorxari uy va uning qatorida bir ayvonli tekis, toza hovliga kirdi. Chol ayvonning burchagida, chuqur sukutda, boshini ikki oriq yelkasi ichiga olib, tasbeh o ‘girar, kam pir yengi- ni shimarib, kechki ovqat uchun xamirdan zuvala kesish bilan band edi. Yigit ayvon chetiga o ‘tirdi. Bu hovliga yopishgan qo‘shninikidan ancha charxlaming quloqni yirtadigan «g‘uv-g‘uv»i — yoqimsiz tovush eshitilardi. Arslonqul jerkinib dedi: — Bu b o ‘zchivachchalardan qayoqqa qochib qutu- lamiz? — Chirog‘im, tirikchilik qilmasinlarmi? Nim a, endi eshitdingmi? — oq sochlari silliq taralgan, yoshi- ga qaraganda, hali yuzi toza b o ‘lgan kam pir gapirib q o ‘ydi. — H ar biri o ‘z kulbasida yigirsin! — Yig‘ilib yigirganda zerikishmaydi. Bir-biriga qi- ziqib devdek ishlashadi,— kam pir Arslonqulni o ‘qlo- 244 g'ining uchi bilan turtib, dedi. — M anga qara, shum taka! Yigit qayrilib, uning kichkina, siyrak, sertashvish ko‘zlariga tikildi. — Sen bir bahona bilan ularning yoniga chiq yo devordan qara, — chaqqon qo‘llari bilan xam irni uzib, labidagi tabassum bilan davom etdi kampir: — Bukun ikkita yangi qiz b o r — oy uzilib yerga tushgan, ana qoshu ana ko‘z! H ar qanday bekzodaga arziydigan qizlar. — Bu ta ’rifning menga hojati yo‘q! — teskari buril- di yigit. — Sen tanlasang, bas, ertagayoq sovchilikka bora- man. — Ming m arta dedim-ku, toq utam en, deb... — Behuda xayol bilan o ‘zingni aldama. O lsha bi- yobon qiziga m uncha ko‘ngil qo‘ygan ekansen! Tur o ‘mingdan! — q a t’iy buyurdi kampir. Arslonqul og‘ir cho‘kib, jim o ‘tira berdi. Kam pir qistayvergach, g‘am gin dedi: — Kishi bir m arta sevadi... — Loaqal k o ‘z uchi bilan bir qara. Agar yigit b o ‘lsang, yuragingda gardday ch o ‘g‘ bo ‘lsa, u vaqt oyog‘imga yiqilarsen, unashtir, deb yalinarsen... Arslonqul jahl bilan o ‘m idan turdi. Azamat gav- dasini egib, g‘am gin yurib bordi, ikki faqir hovlini ayirgan, tepasi nuragan past devorga suyaldi. Qo‘shnining qarshidagi katta, eski ayvonida bu xona- donning bijildoq bekasi va uning ikkita do‘ndiqqina qizi, yana shu atrofdagi qo‘ni-qo‘shnilaming to ‘rtta- beshta popukday qizlari orasida Arslonqul xolasi ta ’- riflagan go‘zallam i qidirdi. Bo‘z ko‘ylakli, olacha nimchali qizlar k atta ayvonni to ‘ldirib, tinimsiz charx yigirishar, q o ‘lni ishdan olmasdan chag‘ir-chug‘u r so‘zlashar, kulishar edi. H ar qizning oldida savat-savat paxta, ish o‘raigan semiz duglar qalashib yotadi. Be- gona go ‘zallardan biri yaqqol ko‘rindi. Uning oppoq to ‘lagina yuzi, kulib turgan aqiq lablari, chakkalariga jingalaklanib tushgan tim qora sochlari, ip yigirgan 245 sari mayin mavjlangan to ‘lg‘un ko‘kragi chindan jo- zibador edi. U stun orqasida o ‘tirgan ikkinchi go‘zalni A rslonqul ko ‘rolmadi. Chol hovliga tushib, tahorat qildi. Namozdigar u c h u n ko‘chaga chiqa turib, Arslonqulga quyuq qosh- lari orasidan qaradi, ko‘rkam oq soqolini silkitib, b oshini tebratdi; yuzidagi jiddiy, chuqur burushiqlami tabassum to ‘ldirdi. Buni payqagan Arslonqul ko ‘zlari- ni a c o r c h a qisib, imlab qichqirdi: — Pochcha, qani, gulzorga m arham at qiling! Chol hassasini d o ‘qillatib Arslonqulning yoniga keldi. —U m m ing kuzidamiz, chiroq! Qalay, o'zing gul- lardan birini tanladingmi? — dakkam-dukkam tishla- rini ochib, kulib so‘radi chol. A rslonqul birdan ichidan xo‘rsindi, qo'llarini um idsiz silkidi. — Xolang sho‘rlikni ranjitasen. U boyaqish um rida b ir m arta to ‘y-tomosha ko‘rmoqchi-da... — Yuragimda m otam bor, qariya. — Chakki qilasen, befoyda, — ovozini pasaytirib, davom etdi chol. — M en yoshlik chog'm da bunday ishlarda bamisoli lochin edim, chiroq. Boshqalar gul tepasida bulbul bo ‘lib xonish qilsalar, men uzardim, qochardim ... Yana qanday zam on, degil! Taxtda Shohrux Mirzo o‘tirar edi — g‘oyat shariatparvar, g ‘oyat taqvodor podshoh edi. H ozirchi Husayn Boyqaro darvozani katta ochib qo‘yibdi-ku. Arslonqul indamadi. Chol: «Yigit ko‘ngli — pod shoh. Z o ‘rlamayman, bo ‘tam!» dedi-da, uzoqlashdi. Birin-sirin charxlaming ovozi o ‘chdi. Qizlar, mak- tabdan ozod bo‘lib, ko‘chaga otilgan bolalardek, ch u w o s bilan o ‘rinlaridan turdilar; iplarini, duglarini xaltachalarga shosha-pisha joylab, hovliga tushdilar. Bir gala sho‘x, shod, yetilgan qizlar, qaysilari saqich chaynaydi, qaysi birlari chang chaladi. Arslonqul ulam i qisiltirmaslik uchun orqaga chekildi. Shu topda qizlam ing gurillagan ashulasi havoni yangratib, shod- lantirib yubordi: 246 |