bilan suhbatlashganda,
olim unga shoiming bu mis-
ralarini o'qib berib, m a’nosini yaxshi tushuntirgan va,
nihoyat, shunday degan edi: «Fahmladingizmi, yigit,
masala nimadan iborat? Navoiy ulug‘ haqiqatparast-
dir. Uning har bir so‘zi haqiqat mash’ali, vijdonning
na’rasidir. Bu hol podshohga, uni qurshagan bir guruh
oliy mansabdorlarga, a’yon va akobirlarga yoqmaydi.
El-ulusni talab, molu mulk orttirguvchi razillar el
homiysi shoiming sof,
olijanob yuragi oldida zir
titraydilar. Ko‘rshapalak quyoshdan cho‘chigani kabi,
ular Navoiydan qo‘rqadilar. Jinoyatlarini fosh qilg‘uv-
chi qudratli ovozini bo‘g‘moq tilaydilar!»
Arslonqul qo‘lini silkib, shu qarorga keldi: «Pod-
shohning davlat qushi aslida talov qushi bo‘lsa kerak!»
Shu vaqtda kimdir uning yelkasidan asta tortib qo'ydi.
Arslonqul xayolini qochirgan hazilkashga yeb qo‘ygan-
day bo‘lib, qovog‘ini solib qaradi-da, birdan kulib, dik
etib o ‘midan turdi. Bu — Zayniddin edi. U, har
vaqtdagi, sho‘xligi bilan dedi:
— Rosa pinakka ketgan ekansiz. Xayol dengiziga
sho‘ng‘ib, necha xum tilla topdingiz? Bu ajoyibotlami
tomosha qildingizmi?
Arslonqul qizarib, boshi bilan tasdiqladi.
— Buni keyin ko‘rsangiz ham bo‘ladi. T o ‘y yetti
kun, — davom etdi Zayniddin. — Men sizni boshqa
yerga olib boraman.
Ular Bog‘i Zog‘onning bosh darvozasi oldida to ‘x-
tashdi. Epchil Zayniddin to‘yboshilar bilan bir zum
gaplashib, hamrohini ichkari olib kirdi-da,
bir muddat
birga kezgach, daraxt ostida gilamda shatranj o‘ynov-
chilar orasiga tiqilib, o ‘zini ham unutib yubordi.
Arslonqul eski podshohlardan qolgan va ta ’rifini ko‘p
eshitgan saroybog‘da ag‘rayib yolg‘iz keza boshladi.
Sayrchilaming deyarli hammasi mag‘rur asilzodalar,
mansabdorlar, kiyim-kechagi, so‘zi, muomalasi bilan
yarqiragan olifta yoshlardan iborat «sara» xalq bo‘lga-
nidan, sodda yigit dastlab chetlanibroq yurdi. Lekin
har yoqda pitirlab yurgan yuzlarcha yumushchilar,
navkarlar uni jilla ko‘zga tashlatmas edi. Arslonqul
359
hashamat, ziynat, tantana degan tushunchalarning
timsoli-mujassamini bu yerda ko‘ra boshladi. Eski,
g‘oyat zangin qasrlarga boy Bog‘izog‘on to ‘y
muno-
sabati bilan shoyon hayrat tus oigan. Bu yerda nimalar
yo‘q? Shahaming eng mashhur san’atkorlari — ras-
somlar, naqqoshlar, me’morlarning ijodi, hammani
qiziqtiradigan har nav hunar egalarining hiylakor
san’ati bu yerda ta’rifdan tashqari ko‘rkam, rang-
barang gullagan, tajassumlangan edi. Bog‘ning turli
tomonlarida, sehrli oina kabi,
yiltiragan hovuzlar oldi-
da har bir shahzoda o ‘zi uchun yasalgan go‘yo ertak-
lardagidek boy, bezakli, chiroyli ko‘shklarda o ‘z yigit-
lari, yaqinlari, mehmonlari bilan bazm qilardi. Pod-
shohning o‘n to ‘rt o‘g‘li uchun o‘n to ‘rt yerda ko‘shk
qurib berilgan! 0 ‘n to ‘rt yerda bazm! Maxsus tuzilgan
marmar hovuzlarda aqiqday yongan sharob va shar-
batlar!
Arslonqul shahzodalarning manzilini uzoqdan
tomosha qildi. Faqat podshohning bosh o ‘g‘li Badiuz-
zamon Mirzoning ko‘shkida bazm suronsiz ham shah
zoda har vaqtki kiyimda edi. Yaxshigina shoir bo‘lgan
bukri shahzoda — G ‘arib Mirzoning ko‘shkida aksar
shoirlar, cholg‘uchilar, ashulachilar bazm qilishardi.
Arslonqul o ‘zini
daraxt orqasiga olib, xiyla vaqt
musiqiy va ashula tingladi...
Mana, Muzaffar Mirzoning bazmi... 0 ‘n besh
yashar kuyov parcha-parcha oltin gulli kiyimda.
Chiroyli o‘ralgan oq shohi sallada, peshonasining te-
pasiga qadalgan yirik gavhar va uni qurshagan rang-
barang la’l-yoqutlar, durlar chaqnab yonadi. Sallaning
uchida ko‘rkam jiga hilpiraydi. Muzaffar Mirzoning
o ‘ng yog‘ida bahodirona tur bilan gerdayib To‘g‘on-
bek o ‘tiradi. Yigitlaming hammasi to ‘y uchun maxsus
tiktirilgan zar yoqali — qiymatli toshlar bilan bezalgan
kiyimlarda yaltiraydi... Xushro‘y yosh-yosh soqiylar
oltin
qadahlami nozik harakatlar, ta ’zimlar bilan,
qizlarday chiroyli imolar bilan paydarpay tutadilar...
Arslonqul tishini qayrab, To‘g‘onbekka o‘qraydi-da,
tez yurib ketdi. Daraxtlar orqasidan havoga sachrab
360
yongan oltin shu’lalar uning ko‘zini qamashtirdi.
Arslonqul yaqin bordi... Nayzasiga suyalib turgan ikki
navkardan boshqa kimsasiz katta ko‘shkning oldida
anqayib qoldi. Ko‘shkning hamma qismlaridagi toza
lojuvard ustiga oltindan ishlangan bo‘rtma naqshlar,
tasvirlar — ustalaming, naqqoshlarning san’ati — uni
rosa mot qilgan edi. Tanish bir xizmatkor yo‘liqib, bu
ajoyib binoni podshoh o‘zi uchun soldirganini, bu
yerda tun bo‘yi favqulodda suronli bazm bo‘lib, pod
shoh
va vazirlar, beklar, hatto shayx-ul-islom ham
mastlikdan uchib qolganini so‘zladida, Arslonqulni
sudrab ketdi. Uni oshxona yonidagi supaga o‘tqa-
zib, taom keltirdi. Arslonqul belini qamish bilan
bog‘lagan, yuzi, qo‘li kuya bir necha yumushchilar
bilan gangir-gungir suhbatlashib o‘tirdi. Bu yerda
ko‘rganlari haqida gapirarkan, ayyorcha kulib, sekin
o‘qidi u:
Dostları ilə paylaş: