Atalar deyir

açarı

: 

açıqlayanı

. 

aşqarladanı)}

. 

dilsiz el qalmaz, tinsiz el durmaz!. 

(tin: duyqu, inanc, iç evr

ə

ni). 

dilsiz el

ə

 

toprağ yox

. 

dilsiz elim var neyniyim, daşsız dağım var, neyniyim, amansız düşmanım 

var neyniyim, ağılsız başım var neyniyim

. 

dilsiz elin atı eşşə

k d

ə

v

əsi köşşək sayılır

. 

dilsiz elin daşı çox, ürə

k kövr

ək dağı çox, öz dilini bilmə

s

ə, doğma el

in 

yadı çox

. 

dilsiz elin d

ə

rdi basar d

ə

rdl

ə

ri. 

(dilsiz elin qayu üsd

ə

 yox qayu). (qay: b

ə

la. 

soru). 

457. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dilsiz elin qayu üsd

ə

 yox qayu

. (qay: b

ə

la. soru). (dilsiz elin d

ə

rdi basar 

d

ə

rdl

ə

ri). 

dilsiz elin, sözü yox. 

dilsiz ell

ə

r, ölm

ə

y

ə

 büktüm. (büktüm: m

ə

hkum). 

dilsiz kims

ə

, dünya g

ə

z

ə

nm

ə

z. 

dilsiz mill

ə

t, ç

ə

k

ə

r zill

ə

t. 

dilsiz, uluslar solur. 

dilsizlikd

ə

n g

ə

l

ə

n b

əla, baş üzə

r. 

din özlüyünd

ə, kişinin ən yaxın dosdu olaraq düşmanıda olmayıbdır

. 

qalıb 

din

ə

 nec

ə

 baxasan. 

din soludan aran, başna qadasın alar

. 

(rahat n

ə

f

əs almadan bıkan, qalxıb 

başının bəlasın arar)

. 

dincik kanı, pozuqlardan ıraqlıq, düzüklə

r

ə

 

yaxınlıq

. 

(dincik: huzur). 

(düzükl

ə

r

ə

: t

ə

mizl

ə

r

ə

). 

dincin alıb çetdə

 

yaşam xoş gə

lir, 

ə

ld

ə

 ç

əlik, qıçda dayaq olunca

. 

(çetd

ə

: 

qıraq)

. 

dinclik üçün sayrasın dilim,

 

ovatlıq üçün işlə

sin elim. 

(barış üçün ötsün dilim)

. 

dinclik, başda yaransın, könlə

 insin!. 

dinclik, sağlamlıq qaravu

. (

arxayınlıq tə

hlük

ə

sizlik zamini

). 

458. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dinclikd

ə

 

aramadım qutluluq, qutluluğumdur yaratansa dinclik

. 

dindir

ən yox bu könül özbaşına sızlarmış

. 

(dindir

ə

n: t

ə

sgin ver

ə

n). 

dindirm

ə

 d

ə

mirçini, q

ə

m yeyibdi içini. 

dindirm

ə

s

ən kişini, bilinməmiş dəğə

ri. 

din

ək dilli qanlı başı görməmiş

. 

din

ər qalı kişilə

r, bolluq olsa ölk

ə

d

ə

. 

(din

ər qalı

: 

dinc yaşır)

. 

ding

ə

 yey

ə

n, ding

ə

 

sıçar

. 

(ding

ə

: t

ə

kin

ə

). 

dinlc

ə

lm

ək qabağdadır, işlə

dikc

ə, yaşam dadılır (

dad alınır

. 

dadlanır)

. 

dinl

ə

 pulun gizli tut. 

(dinin il

ə

 puluvu

). 

dinl

ə

g

ə

nin dosdunsa, dilin sözün düz olsun. 

dinl

ə

m

əm çalqı, içmə

r

ə

m boza, sevm

ə

r

əm qoşu, böylə

 birisin alma 

könül

ə

, verm

ə

 könlüvü. 

dinl

ə

m

ə

s

ə

n bilg

ə

l

ə

rin söyl

əşin, ömür boyu yığnağanın boş gedə

r

. 

(yığnağanın

: 

yığdığın

. 

topladığın)

. 

dinl

ə

m

ə

yin unudan, g

ə

pirm

ə

yin bacarmaz. 

dinl

ə

r qulaq bir söz il

ə

 yol tapar, dinl

ə

m

ə

zs

ə

 min söz bel

ə

 

boş çalar

. 

(eşidə

n

ə

 bir söz keç

ər, eşitmə

z

ə

 mini neyl

ə

r). 

dinl

ə

y

ə

n olsa k

ahıl, danışan hə

r kimis

ə

 yox d

əğə

ri. (

kahıl

: cahil

). 

dinli olan dilin qorur. 

459. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dinlөmөz qulaq başış ağrıdar, söylə

y

ən ağız qınağ yağdırar

. (

qınağ

: n

ə

qd. 

intiqad

). 

dinm

ə

dim m

ə

n, dem

əyin ki tanımır güllə

 

tikanın də

rkin. (d

ə

rkin: f

ə

rqin). 

dinm

ə

m

ə

k yatmaq deyil, yatanlarda din

ə

n deyil. 

dinm

ə

m

əzlik kimlik qırar kişidə, beyin kortur, geri qalır işidə

. 

dinm

ə

s

ə

 

kişi açılmaz işi 

(içi. özü), 

girm

ə

s

ə

 

siki açılmaz üzü

. 

(evlilik). 

dinm

ə

s

ə

 

kişi, bə

ll

ə

m

əz işi, dinirsə

 

kişi, bə

ll

ə

n

ər işi

. 

dinm

əz acılar ölüncə

 dinir. (dinm

ə

z: sakitl

əşmə

z). 

dinm

əz dilim yoldaşım, dinər dilim başdaşım

. 

dinm

əz kişi, bə

lli d

əl işi

. 

(b

ə

lli d

ə

l: b

ə

lli deyil. b

ə

ll

ə

m

ə

z). 

dinm

ə

z olursa biri, n

ə

 söyl

ə

s

ən yapışmaz

. 

dins

ə

lik d

əğişməzmiş görsə

lik. 

(eşitmə

k, görm

ə

k yerin verm

ə

z). 

dinsiz olan dilin danalar, 

tanrı qatı onu qavalar

. 

(danalar: lap dana, öküz kimi 

danar) (

tanrı qatı

: 

tanrı qulluğu, qapısı)

. 

dinsizin ağzın, imansız yumar

. 

Dinsizin hakkından imansız gelir

: 

Kötü insanları, kendisinden daha 

acımasız

, daha kötü insanlar yola getirebilir

. (Bayram 

Özdemir). 

dir

ə

k olmaz, dir

əş olmaz

. tik

ə

n olmaz, tikik qalmaz. 

460. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dir

ə

kdi saxlayan göyd

ə

 

tavanı, yarmaz incidə

 sev

ə

n sev

ə

ni. 

(yarmaz: 

yaramaz. 

çıxmaz)

. 

dir

əniş bitə

r, dözüm qalmaz g

ə

lirs

ə

 

anı ‘‘alım, ya ölüm’’

. 

diri daddan doymaz, ölü aytdan. (

aytdan: duadan. virdd

ə

n

). 

diri g

ə

z

ə

n ölül

ər, unutulmuş dirilə

r. 

diri oldun sanda ol. 

(sanda ol: n

ə

rsiy

ə

 yara). 

(

ölür is

ən gordan başqa yerin yox, 

yaşında sə

n n

ə

rs

ə

 üçün yarar ol). 

diri sıçan, ölü qaplan üstə

l

ə

r. 

dirik olda darda yok, yolçu olda qarda yok. 

dirik ölm

əkliğin düş

üns

ə

, ölm

ək üçün darıxmaz

. 

diril

ər darda qalsa darıxır, ölülər darıxmaz axı

. 

diril

ə

rin ölümün n

ə

 

olduğundan danışmaqlarına inanmıyın

. 

diriliyin bacarmıyan ölmə

lidir. 

dirişgən tapır, daşa mıx tə

pir. 

dırmaşan dağdan aşar

. 

dırnağə

tin yoxdu yeri girm

ə

y

ə

. 

(

dırnağə

tin: 

dırnağla ə

tin) (

ər arvad dırnağla ə

t 

kimidir) (

ər arvad arasına girilmə

z). 

dırnağtay ağ qarası

. (

var yoxu dırnaq qə

d

ə

rdir). 

dırnaq ətsiz, kişi ə

rd

əmsiz olmasın

. 

461. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

diş ağrısı gə

lirs

ə

 gec

ə

, qaçar gözd

ə

n yuxu, qoymaz dinclik keç

ə

. 

dış atılsın içi belə

 s

evilsin, söz dışarı, öz içə

ri keçilsin, t

ənin bırax, tini belə

 

içilsin. 

diş çıxarmış balıya çörə

yi çeyn

ə

b verm

ə

zl

ə

r. 

diş deşikdən yaxın

. (

diş boğazdan yaxın

). (

diş ağrısa boğaz yaddan çıxar

). 

diş dəyir deşilir, iş gəlir, eşinir

. 

diş dilin qoruqudu

. 

dış görüşə

 dözm

ə

y

ən, büktü qalmış ölümə

. (

büktü: m

ə

hkum

). (

dış görüşə

: 

özg

ə

l

ə

rin n

ə

z

ə

rin

ə

). 

diş tapılar küfdə

 

tapılsa iştə

. 

palan yasır qapıda eşşək olursan işdə

. 

(

yasır

: 

hazır)

. 

diş tökülməsi, saç ağarması qocaltmaz, diş töküldü, saç ağardı qocaldım

. 

diş, dilin qoruğudu

. 

dışdakına güvə

nib, evd

ə

kind

ə

n olunma, göy üzd

ə

kin güdünc

ə

, 

ə

lind

ə

kin 

unutma. 

dışdakına güvə

nib, evd

ə

kind

ə

n olunma, göy üzd

ə

kin güdünc

ə

, 

ə

lind

ə

kin 

unutma. 

dişdə

n k

əsib işə

 qoyma, cibd

ə

n k

ə

sib el

ə

 qoyma, h

ər kişiyə

 

yaxmamış

. 

(

yaxmamış

: 

xoş gə

lm

ə

z

). 

462. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dişə

 

aş, işə

 

baş gə

r

ə

k. 

dışı ağ içi qara olmaqdansa, dışın qara için ağ olsun

. 

dişi erkə

k pul kes

əsi qatılmaz

. 

dişi kişi, qadın altın, altın alov birbiriylə

 

sınanar

. 

dişi vardır ə

rlikl

ərin başıdır, erkək vardır, ərliksizi tanıdır

. 

(

tanıdır

: 

adalladır

. 

numay

ə

nd

ə

lik edir). 

dişim evdə, könül şad, sevim içdə

, d

əmim çağ, pulum cibdə

, kefim saz. 

dişin aşınuptur titrərir başın, yaşun doldu, gözdə

n tökül

ər yaşın

. 

dişin varcan malıvı ye, canın varcan balıvı!

. 

(varcan: 

ta varındı) (yaşam 

sandığın tə

k uzun deyir, d

əğ

ib keçir, d

ə

lib keçir, gözl

ə

y

ə

ni 

yaxıb keçir) (sandığın tə

k: 

gümanın də

k). 

dişin varsa dişligini tapınqıl, başın varsa başlığıvı yapınqıl

. 

dişini gör, işini ver

. 

dişlənir daş öpülmə

z, tikinm

ə

z bez, sökülm

ə

z. 

(ısırılan nə

rs

ə

y

ə

, 

ə

sirg

ə

nilm

ə

z). (gücü çatsa, a

cımaz) (də

linm

ə

yib tikil

ə

miy

ə

n 

n

ə

rs

ə

 nec

ə

 sökülür). 

(ısırılmayan daşı, öpmə

k g

ə

r

ə

k). 

(k

ə

sil

ə

m

ə

y

ə

n 

ə

l, öpülm

ə

li). 

(harda gördün lotu, yanında otu)

. 

(işlə

rd

ə

 

yumuşaqlıq gə

r

ə

k). 

dişlə

y

ə

 bilm

ə

diyin 

ə

li, öpm

ə

lis

ə

n. 

dişliyə

nm

ə

s

ən diş ititmə

. 

463. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dişsiz ağız, daşsız 

d

ə

yirman. 

dişsiz ağız, süycü (

şə

k

ə

r

) qamışı soranmaz

. 

dişsiz dil, yaramaz, dilsiz diş, azar

. 

(dişsiz, dil yaramaz

. 

dilsiz, diş azar)

. 

dişsiz nə

n

ənin, dişli sözü olar

. 

dişsiz öğru poxun basar

. 

(dişsiz öğru öz poxun basar)

. 

dişsiz, dil yaramaz

. 

dilsiz, diş a

zar. 

diy

ə

n bilmir, bil

ə

n demir. 

diz çöküb yaşıyandan, dik durub ölən yaxşı

. 

diz köçüp yaşayandan, dik durub ölən yaxşı

. 

dodağ gülə

rd

ə

, büzül

ə

rd

ə, göz ağlarda, yumularda

. 

dodaq görkü gülüşdü, üzün görkü gözlə

 

qaş

. (

görkü: göz

ə

lliyi

). 

dodaqdan boğaza dadı qalır, ondan sora adı

. 

(dodaqdan boğaza dadı qalır, 

ondan sora yadı)

. 

dodaqdan boğaza dadı qalır, ondan sora adı

. 

(dodaqdan boğaza dadı 

qalır, ondan sora yadı)

. 

dodula bazar, dosluğu pozar

. 

doğacan qonşun olursa, ayıq düşmə

lisin. 

(

doğacan

: 

doğmağa meyilli)

. 

doğada iyi kötü seçilməz, doğru yalan tapılmaz

. 

(bu konular kişiyə, kişiliyə

 

özdür). (

doğada

: t

ə

bi

ə

td

ə

) (özdür: m

ə

xsusdur). 

464. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

doğan bilən quda oldum, doğanımdan oldum

. 

(

doğan

: qohum). (quda: 

qohum) (

doğanından

 olmaq: qohumundan olmaq. qohumun 

itirm

ə

k). 

doğan

 

sevgi doğurdan

, 

yer salırsa ürə

kd

ə

, dodaq gül

ər, üz açılar, göz 

gül

ə

r. 

(

doğurdan

: gerç

ə

kd

ə

n. h

ə

qiq

ə

td

ə

n). 

doğma dilin daşlayan, yuva qazdı, yad dillə

r

ə

 könlünd

ə

. 

doğma ''ev eşik'', qızıl beşik

. 

doğma yurdun də

y

əri, yadın yurtda bə

ll

ə

n

ə

r, eyi dosdun d

ə

y

ə

ri, yaman 

dosla b

ə

ll

ə

n

ə

r. 

(

yadın

: yaban. biqan

ə

). 

doğmadıq oğuldansa, doğan yad yaxşı

. 

doğmalardan pir olmaz, olursada tez olmaz

. (

başqalar üçün adlım, öz elində

 

az tanınmışlar üsdə

 deyilir). (üsd

ə

: haqda). (tez olmaz: 

öl

ə

nd

ə

n son olar). 

doğmamış dayça yə

h

ə

r

, doğmamış qoduq palan istə

m

ə

z. 

doğmamış taya taxacaq gə

mi, 

almamış mala, qoyacaq çulu düşünmə

. 

(taya: dayça). 

doğmamış taya taxacaq gə

mi, 

almamış mala, qoyacaq çulu düşünmə

. 

(taya: dayça). 

doğra bə

yd

ə

 

doğan yox, doğanlıda inam yox

. 

(

doğra

: 

adil). (

doğan

: 

qohum). (adil hakimd

ə

 

qohum tanımaz, qohumlu hakimdə

, 

465. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

iman tanımaz)

. 

düz hakim, işində

 

qohumluğu sanatmaq 

(d

ə

xal

ə

t verm

ə

z), 

qohumluğu sanatan (də

xal

ə

t ver

ə

n, hesaba 

salan) hakimd

ə

 inman olmaz). 

doğru (

gerç

ə

k

) umut ölm

ə

d

ə

n sönm

ə

z. 

doğru amac doğrulamaz hə

r yolu. 

(

doğrulamaz

: t

ə

sdiq edm

ə

z). 

doğru amac əğri aracla varmaz

. (

aracla: yolla). 

doğru amac əğri yolu bəğə

nm

əz, alçağ olan düzçağlara yol vermə

z. 

(

düzçağ

: düzolan. 

düz işlə

y

ə

n). 

doğru amac yalan yolla çatılmaz, heç bir yaxşı, bir söz ilə

 

atılmaz

. 

doğru ar

an n

ə

 b

ə

kl

əmir utuşu, nə

 

keçirmiş utuzu

. 

(

doğru aran

: 

doğru gə

z

ə

n. 

arif. 

ə

r. 

ə

r

ə

n). 

doğru aşıvı, əğri başıvı yer (yeyə

r). 

doğru canlansa, əğri büzülə

r!. (

doğru dirçə

ls

ə

, 

əğri büzülə

r). 

doğru danış, doğma ol

. 

(doğru danışan, doğmalaşır

). 

doğru danışanın, papağı yırtığ olar

. 

doğru dil, daş yarar, əğri dil, baş yarar

. 

doğru dosluq oxşarı var sağlığa, gözə

 g

ə

lm

ə

z biri 

ə

ld

ə

, biri t

ə

nd

ə

 varik

ə

n. 

doğru duvar, ucaq çıxar

. 

doğru düzgün edişlik

, 

uğra işin buçuğu

. 

(

uğra işin

: 

xeyr işin)

. 

466.