Atalar deyir

447. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil

ə

 sal dil

ə

, var olsun dilin. 

(n

ə

rs

ə

ni günd

ə

m

ə

 g

ə

tirm

ə

kl

ə, aldışmaqla diri 

saxlayıb yürkütmək olayı)

. (yürkütm

ə

k: rayic edm

ə

k). 

dil

ə

 tut sözün al, oxa tut gözün. 

dil

ə

ging

ə

 tez yet

ər qoysa qıraqa ağanı, kimi tutsa üzünü yolçu gə

dadan 

dil

ə

s

ə

. 

dil

ə

ging

ə

 tez yet

ə

r 

qoysa qıraqa ağanı, kimi tutsa üzünü yolçu gə

dadan 

dil

ə

s

ə

. 

dil

ək başı bir olsa, tə

k 

ə

llid

ə

n s

əs çıxar

. 

dil

ə

k budur 

sizl

ə

r

ə

, 

yaxşı yaman saylansın

. 

dil

ək buğdada qalır, saman qurçalaq olur

. (qurçalaq: mahana). 

dil

ək çantasının, dibi olmaz

. 

dil

ək dadlı alışmağa nəvarmış, kəsiş acı, ağırlığı

 

yıxarmış

. 

dil

ək doğru yönə

ls

ə

, amac kolu gül açar. 

dil

ək olsa, dağada aşar, dağdanda aşar

. 

dil

ək olsa, ilik işlə

r. 

(ilik: qeyr

ə

t). 

dil

ə

k s

ə

nd

ə

 

qapnıqı çalmaqdır, açılmasa dam duvar aşmaqdır

. (

qapnıqı

: 

qapınğı

. 

qapını

). 

dil

ə

k tap, tikin qal. 

dil

ə

k tap, tikin qal. (

tikin qal: 

qayım qal)

. 

448. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil

ək varsa yaşam sürür dayanmaz, dilək yoksa yaşarsanda yaranmaz

. 

(yaranmaz: fayda verm

ə

z). 

dil

ə

k varsa, d

əlik tapılar

. (d

ə

lik: yol). 

dil

ə

kl

ə

 dir

əş birgə

 

doğur, birgə

 olur. 

(dil

ə

kl

ə

 dir

əş

: arzu il

ə

 istiqam

ə

t). (dil

ə

kl

ə

 

dir

əş, birgə

 

doğur, birgə

 ölur). 

dil

ə

kl

ə

 dir

əş, birgə

 

doğur, birgə

 ölur. 

dil

ə

kl

ə

 

yaşa, dilə

kd

ə

 

yaşa, dilə

k

ə

 

yaşa

. 

dil

əkli qalan döğvə

sin ç

ə

k

ə

r, könüld

ə

n uçan gözd

ə

nd

ə

 

düşə

r. 

(dl

ə

kli: 

könüllü). (

döğvə

sin: 

dağvasın

. 

qavqasın)

. 

dil

ə

m dild

ən gileyli, dilim candan gileyli, canım üzgün dilimdə

n, dilim 

darqın dilə

md

ə

n. 

{(dil

ə

m: 

iç özüğü

. ist

ə

k. içözd

ən doğan 

ist

ə

k). (içözd

ə

n: vicdandan)}. (gileyli: 

sızınlı

. 

şikayə

tli). 

(

canım üzgün

 dilimd

ə

n: dilimin k

ə

mligind

ə

n içim üzülür) 

(dilim darq

ın dilə

md

ə

n: 

sözüm sıxılır dilə

kl

ə

ri 

açıqlayamadan)

. 

dil

ənçi aldında yançıq kavlama

. 

(

aldında

: 

qabğıında) (

yançıq kavlama

: cibin 

sökm

ə

, axdarma). 

dil

ə

nçi dil

ə

nçid

ə

n pay güd

ə

r. 

dil

ə

nçi 

ə

livi güd

ər ağzıvı yox

. 

dil

ənçi küsmüş, ülə

kin (

böl

ə

gin. qism

ə

tin

) k

ə

smi

ş

. 

449. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil

ənçi küsük, torbası büzük

. 

(küs

ə

n dil

ənçinin, torbası boş qalır)

. 

dil

ənçi torbası dolmaz, min qapıdan uman doymaz

. 

dil

ənçi varlansa, yovğa (

s

ə

d

ə

q

ə

) verm

ə

z. 

dil

ənçi yanında ə

l torbaya girilm

ə

z. 

dil

ə

nçi yey

ər doymaz, bağlasan durmaz

. 

dil

ə

nçid

ə

n dil

ə

nçi 

doğar, itilə

 yatan bitil

ə

 durar. 

dil

ə

nçid

ə

n dil

ənçi doğar, itilə

 yatan itil

ə

n durar. 

dil

ə

nçid

ə

n dil

ənçi doğar, poxilə

 yatan poxunda qoxar. 

dil

ə

nçid

ə

n dil

ə

nm

ə

. 

dil

ə

nçid

ə

n pay, h

ə

m ç

ə

tin h

ə

md

ə

 az olur. 

dil

ə

nçilikd

ə

 güv

ə

nc olmaz. (

güv

ə

nc iç

ə

 

baxır, dışa yox)

. 

dil

ə

nçilikl

ə

 

uçmaq yolu alınmaz

. 

(uçmaq: c

ə

nn

ə

t). 

dil

ənçinin dağarcığı dolmaz

. 

dil

ənçinin dosluğu gec olur, tez kə

silir. 

dil

ə

nçinin 

ə

t

əyi deşik

. 

(dil

ə

nçi gözü toxmaz. (doymaz). (görm

ə

s

ə

n di

ə

nçi gözü 

tox ola). 

dil

ənçinin xurcunu dolsada, göz torbası dolma

z. 

dil

ənçinin payı qalannan olur

. 

dil

ənçinin yaş köynə

yi, 

əğnində

 quruyar. 

450. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil

ə

nçiy

ə

 

çarıq versən, yamaqlığında istə

r. (

dil

ə

nçiy

ə

 üzün s

ən ver, asdarın 

özü ist

ə

r). 

dil

ə

nçiy

ə

 seçim yox. 

dil

ə

nçiy

ə

 üz verm

ə

, x

ə

b

ə

rçiy

ə

 söz verm

ə

. 

dil

ə

nçiy

ə

 üz verm

ə

, x

ə

b

ə

rçiy

ə

 söz. 

dil

ə

nçiy

ə

 üzün s

ən ver, asdarın özü istə

r. 

(dil

ə

nçiy

ə

 

çarıq versə

n, 

yamaqlığında istə

r). 

dil

ə

nçiy

ə

, b

ə

l

ə

tçi g

ə

r

ə

k deyir. 

dil

ə

nçiyn

ən it, bir çuvala sığmaz

. 

dil

ə

n

ə

n n

ə

 is

ə

 olsun, t

əki sevgi seviş olmasın

. 

dil

ə

n

ə

n tapar, tikil

ə

n qalar. 

dil

ə

nm

ə

d

ən yaşam dadı dadınmaz

. (dil

ə

nm

ə

d

ə

n: ist

ə

m

ə

d

ə

n. çabanmadan). 

(q

ə

m yerind

ə

 

doğur, də

m yaratsan olur). 

dil

ə

y

ə

 

qoysan yoluva çıxar

. (diliv

ə

 qoysan gözüv

ə

 

çıxar)

. 

(ağzıva qoysan 

başıva çıxar)

. 

(yola qoysan uğra çıxar)

. 

dili bağlının başı bağlı

. 

dili ballı, işi allı yar

amaz

. (

işi allı

: edni pozuq. 

kirdarı yaman)

. 

dili dişiynən tutma, dişi dil ilə

n tut. 

dili doğru, yolu doğru

. 

451. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dili gözd

ə

n qoymasan, saxlar s

ə

ni, gözd

ə

n qoysan satar s

ə

ni. 

dili il

ən quş tutar

. 

dili işə

 tutmaq g

ə

r

ə

k, -dil gözl

ə

 

qulaq yoldaşı, sevgilərin sırdaşı

. 

dili işə

 tutmaq g

ə

r

ə

k, -dil gözl

ə

 

qulaq yoldaşı, sevgilərin sırdaşı

. 

dili k

əsik, başı kə

sik. 

dili k

əsilmiş, həqqı kəsilmiş

. 

dili qalmaz, el qalmaz, yolçu qalmaz, yol qalmaz. 

dili qorumaq t

ə

k

ə

rl

ə

m

əkdir tikrarlamaqdır

. 

dili uca tutan baş əğrilmə

z. (

dil: söz). 

dili uzun olmazın, yaşı uzar

. 

(

yaşı

: ömrü). 

dili yüngül tutanın başı gedə

r. 

dili, diş ilə

 

tutma, dişi, dil ilə

 tut. 

dilim bayraq, topraq duraq. 

dilim dildir, dilim kimi, başım yoxdur elim kimi

. 

dilim var, elim var. 

dilim! dirç

ə

l, dir

ə

n!, bat ist

ə

m

ə

zl

ə

rin gözün

ə

. 

dilimd

ə

 türk görür, dilimi tük

ə

 

bağlır

. 

dilin arıt sən qoru, duran beyin durulsun, sözdür dilin qaynağı, bu qaynağı 

qoyma heçk

ə

z qopunsun. 

452. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dilin atan kütl

ə

 olar el olmaz. (

kütl

ə

: 

biçimsiz bir yığın, topar)

. 

dilin başı sağ olsa, dirçə

lm

ə

y

ə

 yer 

olsa, oğul iyid var olsa, türküm türküm 

bağırar, qanlı savuş yağuya

. 

dilin b

əlası uzunluğundandı

. 

dilin bil

ə

n elin bil

ə

r. 

dilin bilm

ə

y

ən anasın tanımaz

. 

dilin borcu, uğur (

xeyir

) dem

ə

kdir. 

dilin büdr

ə

yinc

ə, ayağın büdrə

sin. 

dilin danmış ana dilinə

, dana di

li demişlə

r. 

dilin danmış ana, yekə

 

baş dana

. 

dilin danmış ananın dilinə, dana dili demişlə

r. 

dilin danmış, torba ağız el olarmış!

. 

dilin d

ə

rgit

ə

 d

əğir

: 

(d

ə

rgit: süfr

ə

). 

yumşaq dillə

 süfr

ə

y

ə

 

çatılır

. 

kişi dili 

altındadır

. 

dilin dinin bir yana, kişi dəğə

r i

şiylə

 

(dilin: sözün

). 

(

kişi dəğər işiylə

: 

kişi 

tapmış dəğər işində

n). 

dilin gücü dişdədir, dişin gücü 

''dild

ə

''

. 

dilin gücü dişdədir, dişin gücü dildə

dir. 

453. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dilin gücü, kişi onatı (

kişinin bə

rkliyi, tovu, sözünd

ən asılıdır)

. 

(onatı

: t

ə

sdigi. 

doğruluğu, gücü

). 

dilin gücü, süngü d

ə

l

ə

r. 

(süngü: neyz

ə

). (dil olan

 

yerd

ə

 g

ə

r

ə

km

ə

zdi ç

əlik çalsın 

ür

ə

k) (dil: söz). (ç

ə

lik: polad). 

dilin itir

ən dinsiz qalır

. 

dilin k

əsik olsa, baş nə

y

ə

 g

ə

r

ə

k. 

dilin qanmaz yazıqlar, özgə

 götün yer bil

ə

r. 

dilin qanmaz yazıqlar, ''poxa'' '

'qoh'' diy

ər, tamaha düşə

r! 

(tamaha düşə

r: 

umsunar). 

dilin ön

ə

mi. -bu dil il

ə

 

durar adımız, bə

ll

ə

n

ər dönük yadımız

. 

dilin satmaz özün bil

ə

n, dilin atmaz sözün bil

ə

n. 

dilin suçu yox, dild

ə

 yalan yox. 

(otuz iki qalalı dil var olsun

. 

iki qulaq arasında 

oturan 

yalançı baş yox olsun)

. (

otuz iki qalalı

: 

otuz iki qapılı

. 

h

ər diş bir qapı)

. 

dilin sümüyü, d

ə

y

ə

r 

ə

tin

ə

. 

dilin tuta bilm

ə

y

ən, tez başını uçurmuş

. (

dil tutula bilm

ə

s

ə, baş dinə

c

ə

 

oturmaz

). 

(din

ə

c

ə

: huzurda. 

asayişdə

). 

dilin tutanmıyan, qulağından yeyə

r

. (q

ulağından yeyə

r: ursanar: (< vur). 

c

ə

zalanar). (h

ə

r sözü h

ə

r yanda dem

ə

k olmaz). 

454. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dilin tutmazın başı ağırlıq edə

r. 

(dilin

ə

 yiy

ə

 

çıxmayanın 1

. 

başı itə

r, ged

ə

r, 1. 

kimliyi batar). 

dilin tutmuyan güdaza ged

ə

r. (

güdaza: tovti

ə

. t

ə

l

ə

). (1. 

düşmana yem olar

. 1. . 

). 

dilin tutsaydı dinc ağzında ilan, yatardı xoş inində

 

o, çıxarsa dilin başı 

yancılır, ya çomaq yeyər ya oxa sancılır

. 

dilin tükmüşün dişin yazmaz

. 

(

tükmüşün

: 

düğünlə

diyin). (yazmaz: açmaz). 

(

dilin, sözün düğünlədiyin, diş açmaz

). 

dilin tükmüşün dişin 

yazmaz. 

(

tükmüşün

: 

düğünlə

diyin). (yazmaz: açmaz). 

(

dilin, sözün düğünlədiyin, diş açmaz

). 

dilin uzundusa, dişinlə

 tut. 

dilin vur düğünü, dişin yazmaz

. 

dilin yoxsa baş qalmaz, başın yoxsa el qalmaz

. 

dilin yurdsu, könül orun, dill

ə

 sözü, könüll

ə

 yorun. 

(yurdsu: yurdu. sevimli 

yurdu). (orun: yer. könül orun: könüldü yeri). (dill

ə

: dil il

ə

. -

dill

ə

 sözü: dil il

ə

 sözü). (yorun: yozun. 

açıqla)

. 

dilind

ə

n utanma, durundan utan. 

(durundan: 

halından)

. 

dilindi varlığın sənin, dilsiz varlıq nə

yiv

ə

 g

ə

r

ə

k, öykün oyun, sa

yın sanağın, 

dil oylanış, usuş qanış kişiyə

 g

ə

r

ə

k. {

dil oylanış (sözlə

 

455. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

duşünmə

) birg

ə

 

yaranmış}

. 

(öykün oyun, sayın sanağın

: zikrin 

fikrin). (

usuş

 

qanış

: 

düşünüb qanma)

. 

dilini gör, elini gör. 

dilini tanan var olmuş, dilini danan bok olmuş!

. 

(dilin tanan v

ar olmuş, dilin 

danan bok olmuş) !

. 

dilivi arıt qoru, işivi yarıt qoru, igidi bilit qoru

. 

dilivi qoru sözüvü yarat, yavuz düşmanın bağrın qarat

. (

bağrın qarat

: 

umutsuz, mutsuz eyl

ə

). 

dilivi sözd

ə

, 

əlivi işdə

 gözl

ə

. 

dilivi tanı, var ol!

. 

dill

ə

 dünya qurulur

, dilsiz dünya şumulur

. 

(

şumur

: cumur). 

dill

ə

nirs

ə

 s

ə

s, s

ə

sl

ə

n

ə

r dilim. 

dill

ə

nm

ə

dik, dindik, dirik

ən, sına girdik

. 

(

sın

: q

ə

bir). 

dill

ə

nm

ə

s

ə

n, dilin yoxdur. 

dill

ə

r susub könül könl

ə

 

danışsın, çin doğrular birbirilə

 

barışsın

. 

dill

ə

r susub könül könl

ə

 

danışsın, çin doğrular birbirilə

 

barışsın

. 

dilli elin, özüd

ə

 var üzüd

ə

 var. 

dilli elin, özüd

ə

 var, üzüd

ə

 var, sözüd

ə

 var. 

dilsiz ağız, kəsik baş

. (

ağızda dil gə

r

ə

k

). 

456. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dilsiz baş öküz başı, ölü başı

. 

dilsiz baş, baş deyil, daşdır

. 

dilsiz baş, başsız gövdə

. 

dilsiz b

aş, uzaq getmə

z. 

(dilsiz, başı uzaq getmə

z). 

dilsiz başa, necə

 

deyim kişi mə

n!. 

(

başa

: adama. k

ə

s

ə

). 

dilsiz başın, doğrusu yox, yalanı yox, dilsiz elin varı yox, yoxu yox

. 

dilsiz başlar əzilmiş, qolsuz dillə

r k

əsilmiş, götsüz ellər asılmış

. 

dilsiz beyin sö

z qanmaz, dil dananı könl almaz

. 

dilsiz düşünə

 bilm

ə

s

ə

n

. 

{dil düşüncə

 

açarı

. (

açarı

: 

açıqlayanı

. 

aşqarladanı)}

. 

dilsiz düşünə

 bilm

ə

s

ə

n

. 

{dil düşüncə

 

açarı

. (