Atalar deyir

davamlıdır

. möhk

ə

mdir

). 

437. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

d

ə

v

ə

 

yükü aş olsa, aca az görünür

. 

d

ə

v

ə

 

yükü aş olsa, acğa azğanır

. 

(d

ə

v

ə

 yükü ac olana az g

ə

lir (

azğanır

: az 

g

ə

lir). 

d

ə

v

ə, qara yerin, qayığıdır

. 

d

ə

v

ə, qara yerin, qayığıdır

. (

qara yer: çöl

). 

D

ə

v

ə

çi il

ə

 

arxadaşlıq elə

y

ən qapısını geniş tikmə

li. (Ara Gündüz). 

d

ə

v

ə

d

ə

 könül olsa, qanqala boyun 

əğə

r. 

d

ə

v

ə

ni d

ə

p

ə

ts

ə

 yel. 

d

ə

v

ə

ni gör

ən tanır, ağını udan

. 

d

ə

v

ə

ni yel aparsa, geçini göyd

ə

 gör. 

d

ə

v

ə

nin böyügü, köprüd

ə

 

dayaqdı

. 

d

ə

v

ənin dizi, yağının gözü

. 

(yağı

: 

düşman) (də

v

ə

ni dizind

ən, yağını gözündə

n 

vur). 

d

ə

v

ə

nin irisi, köprü üsd

ə

 dayaq yer. 

d

ə

v

ənin quruğu yerə

 d

ə

ym

ə

z. 

d

ə

v

ənin quyruğu yerə

 d

ə

y

ə

nd

ə

. (n

ə

rs

ənin olmazlığın imkansızlığın göstə

rir). 

d

ə

v

ənin quyruğu yerə

 d

ə

ym

ə

z. 

d

ə

v

ə

nind

ə

 

oynamağına az qalıb

. 

d

ə

v

əsi ölmüş ə

r

əb, arvadı ölmüş türk kimiyə

m. 

438. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

d

ə

v

əsin itirib ovsarın gə

zir. 

d

ə

v

ə

y

ə

 boynun 

əğri demişlə

r. d

ə

v

ə

d

ə

 n

ə

r

əm doğruki demiş

. 

(kötülüğü ile 

tanınmış, boğazına kadar kötülük bataklığına gömülmüş 

insanların doğru taraflarının olmayacağı anlamında kullanılan 

bir söz). (Bayram Özdemir). 

d

ə

v

ə

y

ə

 dedil

ə

r: - xan s

ə

ni ist

ə

yib. dedi: 

ya yola çıxır, ya yoldan qayıdır, ya 

duzu bit

ib, ya taxılı

. 

d

ə

v

ə

y

ə

 minib yaya pusma

. (d

ə

v

ə

 üsd

ə

 düzlükd

ə

 gizl

ə

nil

ə

m

ə

z

). 

d

ə

v

ə

y

ə

 minib yaya pusma. 

(

düzlükd

ə

 gizl

ə

nm

ə

k olmaz

). 

d

ə

viy

ə

 bürc g

ə

r

ə

kirs

ə

 boynun uzadar. 

d

ə

viy

ə

 bürç g

ə

r

ə

kirs

ə

 boynun uzadar. bil

ə

 

(

bah

ə

m

) 

yaşamın dadın yalnız 

qalan bil

ə

r ölk

ə

 

yağışdan çıxıp yağmıra düşüb

. 

d

ə

viy

ə

 minib, d

ə

v

ə

 izl

ə

. 

d

ə

viy

ə

 su g

ə

r

ə

kirs

ə

, boynun 

ə

gir. 

d

ə

viy

ə

 

şoryandaq gə

r

ə

kirs

ə

, boynun uzar. (

şoryandaq

: d

ə

v

ə

 tik

ə

ni). 

d

ə

y

ə

n

ə

 d

ə

yir, d

ə

ym

ə

diy

ə

 

daş atır

. (

yet

ə

n

ə

 yetir, yetm

ə

y

ə

n

ə

 

daş atır

). 

d

ə

y

ə

r verm

ə

gin bilm

ə

yirs

ə

 biri, yaramaz ona heç kötüd

ə

n iyi

. (bilmirs

ə

 biri 

tutar daşı

, sil könüld

ən at o taydaşı)

. 

d

ə

yiman kimi, b

ərk götür, ağır qaytar

. 

439. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

d

əyirman iki daşlı, mə

h

ə

bb

ət iki başlı

. 

d

əyirman iki daşlı, sevşik (

m

ə

h

ə

bb

ə

t

) iki başlı

. 

d

ə

yirman öz s

əsin eşitmə

z. 

d

ə

yirman öz s

ə

sin 

eşitmə

z. 

d

əyirmanda doğan sıçan, gurultudan qorxmaz

. 

dibin qazıb qaşa yaz, xoşun gə

ls

ə

 

daşa yaz

. 

dibin tapan, başa süzər, başın tapan, dibə

 süz

ə

r, özün tapan, iç

ə

 süz

ə

r. 

dibsiz quyu daş atmaqla dolmamış, söz öğütlə

 

hovan adam olmamış

. 

(

hovan: axmaq

). 

dibsiz quyu ip güd

ə, sonsuz arzu, yaş güdə

. 

dığalara yamanlıq, ana yurda amanlıq

. (

yamanlıq

: qaragün. korluq) 

(

amanlıq

: 

ağgün

. dinclik). 

dığırlaq daş yosun yığmaz, mutluluq başa sığmaz

. 

(

başa

: 

ağla)

. 

dığıya qız verənin, anası batsın, ə

r ver

ənin, atası batsın

. (

dığıya

: erm

ə

niy

ə

). 

dığraq daşda yosun bitmə

z. 

dığraq daşlar yosun tutmaz

. 

dik dem

ə

k birdir, dik saxlamaq min. 

dil ağacdırsa, yıxılmadan dayan

. 

dil ağrısın baş çə

k

ə

r. (

ağrısın

: 

yamanın

. 

yükün) (ağız deyər baş ağrıyar

). 

440. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil alanı çalış çəliş alanı, qorxan ge

ri, qalxan ön

ə

 

apardı

. 

dil basıq, baş basıq, bolluq olsa, qasıq basıq

. (

qasıq

: qursaq

). 

dil başın elçisi

. 

dil başın hə

m b

əlasıdır, həm qalasıdır (

qala: hörügü, s

ə

ng

ə

ridir

). 

dil baylığı, el baylığı

. (

baylıq

: devl

ə

t). 

dil b

əla, diş qala, dildə

n g

ə

lir h

ə

r b

ə

la. 

dil bil

ən orağ ursan, belin ağrımaz

. 

(biligin sal işə

, bil

ə

gin yox). 

dil bil

ə

n yolda qalmaz. 

dil bilginin elçisi. (

dil: söz

). 

dil biligin elçisi. 

dil bilim, k

ə

ll

ə

 olan yerd

ə

 

yaşır, kə

ll

ə

 yoxan yerd

ə

 

batır

. 

dil bilm

ə

z nök

ər, avqarın sökə

r

. (

avqarın

: evin 

sözün işin, iç dünyavı eşiyə

 

açar). 

dil bir elin, keçmişi, baylığı varlığı, ulamıdır

. 

(

baylığı

: b

ə

yliyi) (

ulamıdır

: 

d

əvamıdır)

. 

dil bolmasa el bolmas, el bolmasa, yurt bolmas. 

dil boyur, könül doyur (

boyurmaq: n

ə

ql edm

ə

k. 

nağıl demə

k

). 

dil çaşırsa söz ölə

r, solar tini qalar t

ə

ni, 

ölümçuluq varlıq olar

. 

dil çiç

ə

kdirs

ə

 solmadan suvar. 

441. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil dadlısı, elçi yaçağı

. (

yaçağı

: 

yaraşığı)

. 

(elçi danışıb qonuşmağın bilmə

lidir). 

dil daş deyil, başdır, dilin daşıda başdır

. 

(

daşıda

: t

ə

m

ə

lid

ə

). 

dil dediyin el

ə

 (

h

ə

man

) dindi, dilin tap, dinin tap. 

dil dem

ə

kl

ə

 itil

ə

r, tir

ə

 sürtm

ə

kl

ə

. (tir

ə

: piçaq). 

dil dey

ə

r, qulaq dinl

ə

r, göz gör

ə

r. 

dil diri, el diri!. 

dil doğrusu, daş yarır, dil əğrisi, baş yarır

. 

dil düğünun, diş yazmaz (açmaz)

. 

dil düğünü boğaza tez düşə

r. 

dil düşüncə

 aça

rı

. (

açarı

: 

açıqlayanı

. 

aşqarladanı)

. 

(dilsiz düşünə

 bilm

ə

s

ə

n). 

dil düz olmaqdansa, könlü onğatlığı (

düzlügü

) yeğdir

. 

dil elitin, bayrağı, yurd elitin, baylağı

. {h

ə

r elin (mill

ətin) varlığını bə

ll

ə

t

ə

n 

(var olduğun tanıtan özə

l, özgür b

ə

lg

ə) sözü, savı, 

dilidir. }. {h

ə

r elin (mill

ətin) balyağı (balı yağı)

, 

kan dağarı, 

n

ə

ni devl

əti, yurdu, torprqıdır}

. 

dil 

ə

td

ə

n, ç

ə

lik 

ə

ridir. 

(ç

ə

lik: 

tapdanmış də

mir. polad). 

dil 

ə

td

ə

ndir, n

ə

y

ə

 

vursan yapışar

. 

dil getdi, el getdi. 

dil gör

ən işi ə

l gör

ə

m

ə

z. 

442. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil xoş ötsə

 qulaq s

ə

mir

ə

r. 

dil il

ə

 

baş danışır, dilsiz baş, necə

 

danışır

. 

dil il

ə

 biçin biçs

ən, bel ağrımaz

. 

dil il

ə

 

vurulan, içi qırılar

. 

dil il

ə, baş kə

silir. 

dil il

ən bağlanan, diş ilə

 çözülm

ə

z. 

dil imit, bayraq durur ell

ə

r ara. (imit: t

ə

msil). 

dil ist

ə

y

ə

r, 

ə

l ed

ə

r. 

dil 

kişinin bə

z

ə

yi. 

dil könül haçarı

. 

(dil: söz). 

dil qandalı boyunda

. 

dil qırıldı, can töküldü, sevgi dildə

, oldu tapmaz öz sözün. 

dil qorunur el içr

ə

, qoç igitl

ər bağmanı, ana doğan danırsa

, yadlar onun 

yağvanı

. 

(

doğan

: 

qohum) (yağvanı

: öc

ə

ni. 

ocanı

. 

düşmancısı

. 

yağuçluq, düşmanlıq yapanı)

. 

dil olan yerd

ə

 

əl işlə

m

ə

z. 

dil olan yerd

ə

 g

ə

r

ə

km

ə

zdi ç

əlik çalsın ürə

k. (dil: 

söz). (ç

ə

lik: polad). (dilin 

gücü, süngü d

ə

l

ə

r). (süngü: neyz

ə

). 

dil olmasa, baş qabağ

. (

dil: söz). 

443. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil olmasa, el olmaz. (

dil yoxdusa, el yoxdu). 

dil olmasa, yaşam bomboş, din olmasa yaşam bom boş

. 

dil olmasa, yaşam bomboş

. 

dil oraqı tutsa kə

s

ə

r. 

dil öğrəşsə

 

ağız qalmaz,

. 

dil ölk

ənin bayrağı, bayraq saxlar ölkə

ni. 

dil ölk

ə

nin dir

əyi, dil qafanın bilə

yi, dil ür

ə

gin dil

ə

yi, dil yelk

ə

nin yel

ə

yi. 

(dil 

qafanın bilə

yi: 

söz başın gücü)

. (yel

ə

yi: 

qanatı)

. 

dil öt

ə

n yerd

ə

n od ötm

ə

z. 

dil öt

ər göt yemiş, dil ötmuş baş yemiş

. 

dil salan düğünü, diş çözə

m

ə

z. 

dil söz il

ə

 

tanınar

. 

dil susarsa, göz qonuşsa, can könül içdə

n qopar. 

(can könül içd

ə

n qopar: 

içim titr

ə

r). 

dil sussada, göz danışır

. 

dil sümüksüzdü, sümük d

ə

lir

. (

dil sümüksüzdür, amma sümüyü sındırar)

. (dil 

sümüksüzdür, sümüyüd

ə

 

doğrur)

. 

dil sümüksüzdür, amma sümüyü sındırar

. 

dil sümüksüzdür, h

ə

r cür

ə

 

fırlanır

. 

444. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil sürcü, yalan. 

(dil s

ə

hvi, yalan). 

(

dil çaşırsa, kırıxsa yalan söylə

r). 

dil tanrı qayrıdır kişiyə

. 

dil toxusa, diş açanmaz

. 

dil toxuşu diş qırar

. 

dil toxuşun, diş açamaz

. 

dil tutula bilm

ə

s

ə, baş dinə

c

ə

 oturmaz. 

(din

ə

c

ə

: huzurda. 

asayişdə

). 

(

dilin tuta 

bilm

ə

y

ən, tez başını uçurmuş

). 

dil ucundan it

ə

n 

başlar

. 

dil uzun us qısa, us uzun dil qısa

. 

dil ür

ə

kd

ə

kin söyl

ə

r. 

dil ür

əyin dilmancıdır

. 

dil var dişi qorur, diş var dili qorur

. 

(dil var dişi saxlar, diş var dili saxlar)

. 

dil var dişi qorur, diş var dili qorur

. 

(

dil var dişi saxlar, diş var dili saxlar

). 

dil var quyuya salar, dil var quyudan alar. 

dil var öt

ə

r göt yey

ə

r, dil var öt

ər baş yeyə

r. 

dil var utulur, dil var ötünür (

danışır

). 

dil var, üt

ər qılıcı

. 

dil yaxımlı yalxım kimidir, qanlı açıq yara bitirə

r. 

445. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dil yarası, il yarası

. 

(qılınc yarası sağalar, söz yarası sağalmaz)

. 

(qılınc yarası, iz 

qoyar, söz yarası, köz qoyar!)

. 

dil yaşasın, el dursun

. 

dil yoxdusa, el yoxdu

. (dil olmasa, el olmaz). 

dil!, dil

ə

 

düşmə

d

ə

n, 

ə

l

ə

 g

ə

lm

ə

z, 

ə

l

ə

 g

ə

ldis

ə

, dild

ən düşmə

z. 

dil, ağız yaraşığı, söz, dil yaraşığı, sözilə

 di

l, kişi yaraşığı

. 

(kişi də

r

ə

ki, 

d

əğəri, ağırlığı düşüncə

d

ən başqa, nə

d

ə

 ola bilir. 

düşüncə

ni 

canlandıran, dildə

n-sözd

ən başqa nə

 var!!!!!?????. {{-oyan. 

}}). 

dil, bilim qolu, dil, bilim qulu. (qulu: qulluqçusu). 

dil, din. birin elim qoymaz, birind

ə

 beyin. (qoymaz: t

ə

rk edm

ə

z). 

dil, düşürsə

 dild

ən, dil, yadırqay yiyə

sin. 

dil, elin elçisidi. 

dil, ell

ərin bayrağı!!!

. 

dil, küsürs

ə

 dild

ən, dil, qarğayar yiyə

sin. 

dil, küsürs

ə

 dild

ən, dil, tanımaz yiyə

sin. 

dil, utdurar (yem), dil, uçdurar (söz). 

dilab açıq, pişiyin qurası 

(

h

əyası

) 

n

ə

rd

ə

. 

dildaş təndaş tindaş

: bir dil bir t

ə

n bir tin. dilbir tinbir t

ə

nbir. 

446. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dild

ə

 

qolay, işə

 alay. 

(danışmada iti, işdə

 güc). 

dild

ə

n g

ə

l

ən dartılmaz, ə

ld

ə

n g

ə

l

ən datılar

. 

dild

ə

n g

ə

l

ə

n 

ə

ld

ə

n g

ə

ls

ə

, h

ə

r kims

ə

 

xanlıq edə

r. 

(dild

ə

n g

ə

l

ə

n 

ə

ld

ə

n g

ə

ls

ə

, 

h

ə

r kims

ə

 

paşa olar)

. 

dild

ə

n g

ə

l

ə

n 

ə

ld

ə

n g

ə

lsin. 

dild

ə

n unudan türküsünü türk qala bilm

ə

z. (

türküsünü: türkc

ə

sini

). 

dildi dildir paxtadan yumşaq durur daşdan qatı, ağqulardan çox acı, 

baldan bel

ə

 süycü durur. 

(paxtadan: 

pambıqdan)

. 

dildi s

ə

ng

ə

r, d

il övüş dildir döğüş

. (

sığıncaq, dil

. sevinc, dil. 

döğünc (qayğı)

, 

dil). 

dildir quran, ür

ə

kd

ə

n ür

ə

kl

ə

r

ə

 yol

. (dildir: sözdür). 

dildir, sırlar haçarı, sözdür, könül yaparı

. 

Dile gelen ele (başa) gelir

: 

Sürekli bir şeyi dile plesenk yaparsak, tekrar 

edersek, 

başımıza gelebilir

. Bunun için kötü söz 

söyleyenlere ağzını hayra aç denir

. (Bayram Özdemir). 

Dilencinin torbası olmaz

: 

Deşircilerin hiç bir isteği bitmez

. Ne verirsen ver, 

daha fazlasını isterler

. 

(Bayram Özdemir). 

dil

ə

 sal dil

ə

, var olsun dilin.